Како Македонија може да го запре одливот на мозоци? – Дел 2

Втор дел: Општествена одговорност на долга патека – Улогата на деловниот сектор во намалувањето на одливот на население

Во претходниот дел ја разработував проблематиката за тоа како Македонската држава финансира а другите држави профитираат од одливот на млади луѓе од РС Македонија во изминатиот период. Во овој дел ќе истакнам одредени идеи кои можат да претставуваат општествена одговорност на долга патека и која би можела да биде улогата на деловниот сектор во намалувањето на одливот на население.

Одливот на население, особено на младите, допрва ќе има негативни ефекти врз домашната економија, со очекувано негативни последици врз повеќе сфери на општеството. Оттука, постои простор деловниот сектор да пружи поддршка во справувањето со овој важен предизвик, за што конкретен предлог е даден во продолжение.

Предлог: Работа со скратено време за студенти + доброволно пензиско осигурување

Идеја:

• Големите компании, банките и институции да им понудат на студентите можност за вработување 3 пати неделно по 4 часа, со минимална плата, менторство, и редовна уплата на доброволно пензиско осигурување.

Ова претставува:

• Финансиска помош и стабилност за студентот,
• Развој на практични вештини и кариерен пат,
• Поврзаност со домашниот пазар на трудот,
• Долгорочна сигурност преку формирање пензиско салдо уште од 18 години.

Зошто ова може да биде паметна стратегија:

1. Придобивки за младите

• Финансиска стабилност: Минимална плата (или повеќе) за 12 часа неделно може да им помогне на студентите да ги покријат трошоците за студии и живот.

• Работно искуство: По завршување на факултет, тие веќе имаат 3–4 години реално искуство во струка. Овие млади луѓе нема да почнуваат од нула. Ќе имаат неколку години практично знаење, контакти и разбирање на пазарот.
• Помал економски притисок за време на студии.
• Менторство и професионален развој;

• Развој на професионални навики: Учениците учат одговорност, работа во тим, управување со време.
• Изградба на работни навики и самодоверба.

И денес многу млади денес студираат и работат, често неформално и без права. Со ваков модел, студентите добиваат:

• Регуларна плата,
• Пријавен работен стаж,
• Можност да стекнат искуство во својата идна професија.
• Зголемена поврзаност со локалната економија.

2. Придобивки за компаниите и банките

• Градење кадар од внатре: Наместо да бараат работници од странство или да конкурираат на пазарот, тие тренираат свои луѓе од млада возраст. Рано откривање на таленти.

• Градење на лојални и подготвени кадри. Компаниите и банките ќе добијат мотивирани млади луѓе, кои не само што работат, туку и учат. Со соодветно менторство, тие можат да станат идни лидери во истата институција.
• Поголема поврзаност со локалната заедница и едукациските институции.
• Лојалност и задржување: Млади кои се развиваат во компанијата имаат поголема веројатност да останат.
• Подобрување на корпоративната репутација преку општествена одговорност.
• Придобивка за брендот: Социјално одговорно работење го зголемува угледот.
• Развој на „интерна академија“ на млади професионалци.
• Можност за влијание врз практичната едукација.

3. Придобивки за државата

• Помал одлив на млади: Ако студентите гледаат реална кариера во Р.С. Македонија, ќе имаат помала мотивација да заминат.
• Намалување на невработеност кај младите.
• Подобрување на продуктивноста и даночната основа.
• Помал одлив на образовани кадри.
• Подобро искористување на државната инвестиција по дете и подобра искористеност на вложените јавни средства.
• Конверзија на јавната инвестиција – секое дете кое оди во странство ја губи државната вложба од 17.000–26.000 евра. Ако остане, таа инвестиција се враќа преку даноци, потрошувачка и јавни услуги.
• Стратешко поврзување на образованието и економијата.

Можни предизвици и ризици:

1. Злоупотреба на трудот

• Потребна е јасна регулатива која ќе спречи компании да ги користат студентите како евтина работна сила без реална едукација или напредок.

2. Премногу оптоварување

• Некои факултети се интензивни и не секој студент ќе може да работи 12 часа неделно. Поради тоа е потребна вклученост на универзитетите, синдикатите и младинските организации.
• Решение: Флексибилност, можност за пауза, договор по семестар.

3. Нееднакви услови меѓу студентите

• Може да се создадат разлики ако само одредени компании/банки го нудат ова. Потребно е национално координирање или платформа. Рамноправен пристап за сите – не само во Скопје, туку и во други градови.
• Да се мери ефектот – следење на резултатите, задоволството и професионалниот напредок на студентите.

Предизвик	Решение
Злоупотреба на студентски труд	Јасна регулатива и инспекциски надзор – санкции за компании што понудуваат непропорционално ниски плати и без реален менторски процес.
Судир со академски обврски	Флексибилни распореди – студентот може да паузира или намали часови во испитен период; одобрување од факултет.
Нееднакви можности во градовите	Државни субвенции за компании во помали градови и рурални средини, за да се обезбеди рамномерен раст.
Недостаток на информираност	Кампании и работилници – на факултети, со поддршка од студентски организации и центри за кариера.

Предлог за модел на реализација

Како да изгледа овој модел?

Елемент	Предлог
Работно време	3 дена по 4 часа (вкупно 12 часа неделно)
Надомест	Минимална плата или повисока, законски регулирана
Врска со студии	Работа во област соодветна на факултетот/струката
Менторство	Секој студент добива ментор од компанијата
Уплата за осигурување	Исплата на здравствено осигурување и доброволно пензиско осигурување
Траење	Од прва до трета/четврта година, со флексибилност
Договор	Годишен, со можност за продолжување или прекин по избор на студентот

Улогата на државата: Клучни министерства што треба да го поддржат овој модел

Овој модел не бара само добра волја од приватниот сектор, туку и целосна системска поддршка од државата. Клучните институции што треба да ги водат овие политики се:

Министерство за економија

• Стимули за компании: Делумно ослободување од придонеси за плати, субвенции за обука и менторство.
• Програми за развој на домашен кадар: Вклучување на земјоделски, индустриски и услужни компании.
• Промоција на јавни повици: За компании од сите градови да учествуваат во програмата.

Министерство за социјална политика, демографија и млади

• Демографска мотивација: Програми кои ги поврзуваат младите со семејна политика, станбени кредити и поддршка за младенец.
• Следење и статистика: Систем за евидентирање на студентите што остануваат и ефектите врз демографската слика.
• Координација со факултети: За да се усклади академската и работната агенда, без да се наруши квалитетот на студиите.

Министерство за образование и наука

• Интеграција на практична работа во студиите: Развој на програми кои овозможуваат студентите да стекнат практично искуство како дел од нивното образование.
• Поддршка за менторски програми: Соработка со компании за обезбедување на ментори за студентите.
• Флексибилни академски програми: Прилагодување на наставните програми за да се овозможи комбинирање на студии и работа.

Заклучок: Од трошок до системско вложување

Ако државата вложила десетици илјади евра во секој млад човек, тогаш има и право, и обврска да создаде услови тој човек да остане, да се развие и да придонесе дома. Иницијативата за студентска работа со скратено време, поддржана од големите компании, банките и министерствата е: реалистична – веќе има примери од европската пракса, одржлива – не бара огромни годишни буџети, туку само делумни субвенции, силно средство – за намалување на младинската невработеност, поврзување на образованието со пазарот на трудот и заживување на домашната економија како и намалување на младинската невработеност, поврзување на образованието со пазарот на трудот и оживување на домашната економија.

Долгорочните ефекти треба да донесат сигурна иднина односно младите граѓани да ја чувствуваат поддршката тука, од рана возраст до пензија, да донесат поврат на инвестиција: во форма на даноци и создавање нови семејства и бизниси како и да се развива култура на партнерство помеѓу државата, компаниите и студентите работат заедно за заедничка иднина.

Оваа идеја е одлична можност да се поврзе образованието со економијата, да се намали младинската невработеност и да се гради мост меѓу студентите и идните работодавачи. Да го намалиме одливот на мозоци, да ја конвертираме државната инвестиција во реален економски поврат. Ако не ја задржиме младината, државата ќе продолжи да ја финансира иднината на други држави. Потребно е  да изградиме нова генерација мотивирани, образовани и вклучени граѓани.Време е институциите, компаниите и универзитетите заеднички да создадат систем што ќе работи за младите – а не против нив.Нашата земја има млади луѓе полни со енергија и идеи – а токму нашите компании и банки можат да бидат тие што ќе им дадат шанса да останат, да се развијат и да придонесат тука. Со помош не големите компании и банки, со нивно вклучување, се создава партнерство со цел задржување на талентите во земјата. Тие не само што ќе придонесат за економски развој, туку и ќе помогнат државата да ја „зачува“ својата инвестиција во секое дете што го школува. Прашањето кое треба да се постави е дали би било фер секоја компанија со над 100 вработени задолжително да има програма за вклучување на студенти? Дали вашата компанија би вклучила млади луѓе и со тоа ја зајакнала иднината на земјата?

Време е да се прашаме дали ќе продолжиме да ја подаруваме нашата иднина на други држави, или ќе почнеме да ја градиме тука, заедно?