сава Archives | Никогаш сами

Инфлација и можности за заштита од инфлација

Posted on September 11, 2023September 11, 2023 by sava_blog_dev

Што претставува инфлацијата?

Инфлацијата претставува стапка на раст на генералното ниво на цените на стоките и услугите во една економија за определен временски период. Инфлацијата е широка мерка која вообичаено го опфаќа растот на трошоците за живот во една економија и растот на инфлацијата може да се интерпретира како намалување на куповната моќ на населението. Генерално, инфлацијата може да е предизвикана од фактори на страната на побарувачката, како и фактори на страната на понудата. Исто така, подолготрајните нагорни инфлациски притисоци на определени производи и услуги, може да имаат преносни ефекти врз цените и на останати производи и услуги и да придонесат за дополнително подгревање на инфлациските очекувања. Состојбите на пазарот на труд исто така може да влијае на нивото на цени во една економија.

Зошто дојде до раст на глобалната инфлација?

Стапките на инфлација, како во земјите во развој, така и во развиените земји во текот на 2022

година достигнаа нивоа незабележани неколку декади. Ваквите движења имаа влијание врз финансиските пазари и предизвикаа значителни корекции на обврзничките пазари, ги поттикнаа на брза реакција монетарните власти во голем број земји и влијаеа врз намалување на очекувањата за глобалниот раст.

За време на пандемијата на ковид дојде до појава на неколку трендови кои имаа свој удел во

растот на глобалните цени. Како еден фактор кој влијаеше на растот на цените е олабавената

фискална и монетарна политика со цел поддршка на економиите за време на пандемијата. Така, владините програми за поддршка кои беа во насока на зголемување на расположливиот доход на населението ја поттикнаа побарувачката која беше поддржана од олабавените финансиски услови во економиите.

Воведувањето на тарифи кое започна уште пред пандемијата и намалениот раст на глобалната трговска размена беа протолкувани како зачеток на деглобализациски процеси со потенцијален среднорочен импакт на синџирите на набавки и потреба од преструктуирање кое ќе значи повисоки трошоци во билансите на компаниите и следствено повисоки цени.

Воениот конфликт во Украина и зголемените геополитички ризици дополнително придонесоа за тесни грла во синцирите на снабдување и понуда која е недоволна да ја задоволи пост-пандемичната зголемена побарувачка. Војната во Украина имаше значајно влијание врз цените на храната и енергенсите. Од аспект на енергенсите, се нотира значајната улога на Русија на пазарот на нафта и гас. Исто така, не помалку значајна е и улогата на Русија и Украина како земји извознички на основни прехрамбени суровини како пченица и пченка. Ваквите состојби резултираа со повисоки цени на енергенсите, перзистентни дисрупции во синџирите на набавка и зголемени производствени трошоци.

Така, врз растот на глобалната инфлација влијаеа фактори на страната на понудата, тесните

грла во синџирите на набавка, геополитичките тензии и војната во Украина, но и фактори на

страната на побарувачката, односно комбинацијата од фискален стимул како одговор на ковид

кризата и бранот на оптимизам со реотворањето на економиите кои имаа стимулативен ефект

врз побарувачката кај голем број земји. Дополнително, ценовните притисоци кај платите и затегнувањата на пазарите на труд придонесоа за зголемување и кај базичната инфлација.

Инфлацијата во Р.С. Македонија

Домашната стапка на инфлација ги следеше глобалните движења и под влијание на надворешни и внатрешни фактори забележа значително високо ниво, принудувајќи ја Народната банка да започне затегнување на монетарната политика.

Влијанието на порастот на трошоците на живот вообичаено е посилно изразено кај ниско-

доходните земји, односно кај економиите во развој, каде голем дел од потрошувачката на

домаќинствата е за храна и основни добра.

Како земја со највисок степен на трговска отвореност помеѓу земјите од Западен Балкан,

увозната компонента има значителен удел во движењето на цените во Р.С. Македонија.

Народната банка повеќекратно нотираше дека ценовните притисоци во нашата земја главно произлегуваат од фактори на страната на понудата, поврзани со промените на цените

на глобалните пазари. Сепак, храната и енергијата се влезна компонента кај повеќе други производи и услуги, со што во услови на перзистентен раст кај храната и енергенсите, растот на цените стана пошироко распространет зголемувајќи ја динамиката и кај базичната инфлација.

Исто така, брзото прелевање на подолготрајните притисоци од цените на храната и енергијата врз цените на останатите производи и услуги значеше дополнително зголемување на инфлациските очекувања кај економските субјекти.

Заштита од инфлација на портфолијата на пензиските фондови

Стапките на инфлација, како на глобално ниво, така и во земјава бележат тренд на намалување во текот на годинава. Спроведените фискални и монетарни мерки исто така имаат придонес во стабилизација на цените и инфлациските очекувања. Очекувањата се за понатамошно намалување на инфлацијата и стабилизирање на истата на пониски нивоа од тековните во наредниот период.

Сава пензиско друштво во поглед на управувањето со средствата на фондот е насочено кон остварување соодветен долгорочен принос на средствата на фондот имајќи ја пред сè предвид суштинската улога на задолжителното капитално финансирано пензиско осигурување, стапката на пораст на трошоците на живот и останатите основни системски параметри на пензиското осигурување. Активниот пристап при инвестирањето на Сава пензиско друштво овозможува изложеност кон компании со квалитетни биланси и силна пазарна позиција кои релативно се помалку погодени во услови на економско окружување со повисока. Зголемувањето на можностите за инвестирање во вложувања кои се високо корелирани со стапката на инфлација е континуирана заложба на Друштвото.

Инвестирањето во обврзници индексирани со инфлацијата е ефикасен начин за зашитита на

портфолијата од нагорните инфлациски движења, што ја истакнува потребата од зголемување на понудата на македонскиот пазар на капитал со ваков тип на инструмент. Исто така, во економски амбиент на повисока инфлација, уште повеќе доаѓа до израз потребата од зголемување на можностите за инвестирање во класи на инструменти со традиционално повисоки приноси. Гледано низ долгорочна призма, акциските пазари историски генерирале приноси кои ја победувале инфлацијата. Така, секое зголемување на можноста за инвестирање во ризична актива би значело и зголемени можности за реализација на повисоки реални приноси на пензиските фондови на долг рок.

Диверзификацијата на вложувањата е еден од основните начини за управување со ризиците

при инвестирањето. Сепак, инфлациските стравови во текот на 2022 година ги придвижија и

акциските и обврзничките изложености во иста насока, намалувајќи ги диверзификациските

бенефити на обврзниците. Ваквите движења покажуваат дека алтернативните инвестиции

може да бидат силна алатка за диверзификација на портфолијата во услови на раст на

инфлацијата и зголемена корелација помеѓу движењата на цените на акциските и

обврзничките инструменти.

Законските ограничувања во капитално финансираното пензиско осигурување значат неможност за директна изложеност на пензиските фондови кон некои инструменти за кои традиционално се смета дека нудат заштита од инфлацијата, како недвижности или скапоцени метали. Изложувањето кон овие инструменти може да биде посредно преку удели во инвестициони фондови кои содржат инструменти издадени од компании кои се изложени кон злато или недвижен имот.

Релативно високите стапки на инфлација во изминатиот период повторно ја истакнуваат потребата

од законски измени кои на пензиските фондови во земјата ќе им овозможат поширок

инвестициски универзум, односно можност за насочување на инвестициите кон инструменти

со повисок очекуван принос на долг рок, кој ќе компензира за зголемените долгорочни

инфлациски очекувања, што во крајна линија би придонело за реализација на повисоки реални приноси на пензиските фондови на долг рок.

Приливи од камати и дивиденди во Сава пензиски фонд и Сава пензија плус

Posted on August 10, 2023August 9, 2023 by sava_blog_dev

Ве информираме дека во периодот од 24.07.2023–06.08.2023 година на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд пристигнаа приливи од камати во износ од 6.346.898,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки, приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 31.626.273,00 денари и прилив од камата од инвестиции во домашни обврзници издадени од банки, во износ од 1.125.258,00 денари.

Во истиот период на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд, пристигнаа приливи од дивиденди во износ од:

– 12.823,26 САД долари, од инвестираните средства во компанијата VERIZON COMMUNICATIONS INC;

– 20.659,10 САД долари, од инвестираните средства во компанијата JP MORGAN CHASE & CO. и

– 1.562.400,00 денари, од инвестираните средства во компанијата Прилепска Пиварница АД Прилеп.

Во истиот период на сметката на Сава пензија плус, Отворен доброволен пензиски фонд пристигнаа приливи од камати во износ од 154.382,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки, приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 579.779,00 денари и прилив од камата од инвестиции во домашни обврзници издадени од банки, во износ од 891.972,00 денари, како и приливи од дивиденди во износ од:

– 374,53 САД долари, од инвестираните средства во компанијата VERIZON COMMUNICATIONS INC;

– 837,90 САД долари, од инвестираните средства во компанијата JP MORGAN CHASE & CO. и

– 383.600,00 денари, од инвестираните средства во компанијата Прилепска Пиварница АД Прилеп.

Овие приливи кои се резултат на инвестирањето на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови, им припаѓаат на членовите и на пензионираните членови на фондовите и влијаат на висината на нивните пензиски заштеди.

Повеќе информации за резултатите од инвестирањето на средствата на пензискиот фонд имате на https://www.sava-penzisko.mk/mk-mk/company/financial-report/2023/

Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk

Над 150 илјади долари приливи од дивиденди легнаа на сметките на Сава пензиски фонд и Сава пензија плус

Posted on July 18, 2023July 18, 2023 by sava_blog_dev

Ве информираме дека во периодот од 03.07.2023–12.07.2023 година на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд пристигнаа приливи од камати во износ од 3.430.741,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки и приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 20.204.059,00 денари.

131.711,22 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд VANGUARD S&P 500 ETF;
3.784,75 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд GLOBAL X VIDEO GAMES& ESPORT;
30.512,60 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд ISHARES IBOXX INVESTMENT GRADE CORPORATE BOND ETF и
21.824,77 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд GLOBAL X AUTONOMOUS&ELEC-ETF.

Во истиот период, на сметката на Сава пензија плус, Отворен доброволен пензиски фонд пристигнаа приливи од камати во износ од 88.339,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки и приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 412.653,00 денари, како и приливи од дивиденди во износ од:

3.639,92 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд VANGUARD S&P 500 ETF;
73,00 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд GLOBAL X VIDEO GAMES& ESPORT;
682,25 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд ISHARES IBOXX INVESTMENT GRADE CORPORATE BOND ETF и
448,62 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд GLOBAL X AUTONOMOUS&ELEC-ETF.

Овие приливи се резултат на инвестирањето и влијаат на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови.

Предвремено пензионирање

Posted on June 23, 2023June 23, 2023 by sava_blog_dev

Сигурно некаде сте слушнале или сте прочитале за поимотearly retirement (предвремено пензионирање). Можеби Ви звучело невозможно или Ве асоцирал на предвремено пензионирање поради бенефициран стаж, меѓутоа не е точно ниту едното, ниту другото. Во овој блог пост нема да пишувам за предвремено пензионирање поради бенефициран стаж, туку ќе го објаснам поимот early retirement и финансиска независност.

Најпрво, важно е да знаете еден клучен податок, а тоа е податокот дека не постои закон кој што вели дека мора да работите до 64/62 години. Сè повеќе станува популарен трендот на барање начини преку кои ќе можете да го напуштите работното место неколку години пред возраста за пензионирање, а да останете финансиски независни. На Запад, тој тренд зема и поголеми размери каде младите бараат начин да се пензионираат и во 30-тите, 40-тите години од својот живот.

Предвременото пензионирање и финансиската независност се овозможи и во Македонија со основањето на доброволните пензиски фондови. Токму доброволните пензиски фондови се еден од подобрите начини да стигнете до таа цел. Приватниот Отворен доброволен пензиски фонд Сава пензија плус со својата инвестициска стратегија за остварување соодветен долгорочен принос на средствата на фондот, нуди начин таа идеја да се преточи во реалност.

Со цел подобро разбирање на овој концепт, во продолжение ќе биде објаснет концептот на предвремено пензионирање и финансиска независност преку т.н. F.I.R.E. (Financial Independence, Retire Early) movement.

Што е Financial Independence, Retire Early (F.I.R.E) Movement?

Наједноставно дефинирано, целта на F.I.R.E. концептот значи заштеда на поголемиот дел од вашиот тековен приход со цел да се акумулираат доволно средства за да можете да бидете финансиски независни. Тоа значи дека можете да станете финансиски независни и на возраст од 40 години, доколку пред тоа сте штеделе и инвестирале 50-70% од вашиот приход.

Самиот F.I.R.E. концепт не значи само заштеда денес, за да можете утре да си заминете од работното место каде што сте сега, туку значи, штедење денес, за да можете утре да работите колку сакате, каде сакате и како сакате, а во исто време да имате прилив на средства кои ќе ви обезбедат финансиски стабилен живот и животен стандард кој што вие го посакувате.

Со цел да станете финансиски независни и да можете предвремено да се пензионирате потребно е да направите неколку чекори и тоа:

Да направите промени во тековниот буџет

Првиот чекор до финансиска независност е кратење на трошоците и заштедување минимум 50% од вашата нето плата на месечно ниво. Во реалност тоа би значело бришење и исплата на целиот долг кој го имате што е можно побрзо, наоѓање начини за намалување на трошоците за храна, транспорт, куќните трошоци и останатите трошоци кои ги имате на месечно ниво. Исто така, колку ви е повисока платата и со тоа поголема можноста за штедење, толку побрзо ќе ги акумулирате средствата потребни за предвремено пензионирање, со што пожелно е изнаоѓање и начини за остварување на поголем приход.

Пресметка на потребните средства за пензионирање на годишно ниво

Најголем дел од нас знаеме колку средства месечно ни се потребни за одржување на животниот стандард кој го преферираме. Со тоа, ќе знаете и колку средства ќе ви требаат на месечно или годишно ниво, доколку одлучите да се пензионирате предвремено. За ваша поголема сигурност, препорачливо е зголемување на износот кој го предвидивте за 10-20%.

Доста важен дел од планирањето на потребните средства за предвремено пензионирање е планирањето на здравственото осигурување. Со оглед на фактот дека вие одлучувате да ја напуштите работата, тоа значи дека нема повеќе да бидете здравствено осигурани, па треба да најдете опција која ќе ви нуди здравствено осигурување. Прва опција би била приватно здравствено осигурување, а втора опција би била наоѓање работа со пола работно време кое ви нуди државно здравствено осигурување, вклучено во вашата бруто плата.

Предвидување на вкупната заштеда која ви е потребна

За да бидете финансиски независни, најважниот момент кој мора да го планирате е токму овој, односно да ги предвидите вкупните средства кои треба да ги имате како заштеда.

Првото правило за да го постигнете тоа е правилото на 25. Имено, вие треба да имате средства во износ од најмалку 25 пати од годишните трошоци пред да се пензионирате. Тоа значи дека доколку годишно трошите 10.000 евра, потребно е да имате минимум 250.000 евра како заштеда пред да се пензионирате.

Практичен пример за F.I.R.E. концептот би бил следниот:

Вие сте на возраст од 34 години, ангажирани како Senior Developer, и имате нето плата од 120.000 денари. Да претпоставиме дека платата не ви се намалила/зголемила во периодот на штедење за предвремено пензионирање (секако овој пример можете да го прилагодите кон Вашите примања и годишни трошоци кои ги имате).

50% од вашата нето плата ја заштедувате и тоа: 70% на индивидуална сметка во доброволен пензиски фонд, а останатите 30% распределени во: приватно здравствено осигурување, инвестирање во акции или во инвестициски фондови или ги депонирате средствата во банка. Тоа значи дека 60.000 денари ги распределувате: 42.000 денари во доброволен пензиски фонд, а останатите 18.000 денари во претходното наведените финансиски продукти.

Со помош на калкулаторот на веб страната на Сава пензиското друштво – „Mој пензиски план“ (Калкулатор), ќе бидат преставени трите сценарија и пресметка на акумулираната сума во трите сценарија на очекуван принос.

Бруто акумулирана сума, во МКД*

	очекуван номинален принос, на годишно ниво
Период на вложување	4% – песимистичко	5% – базично	6% – оптимистичко
20 години	14.948.095	16.685.396	18.658.694
25 години	18.658.694	24.083.550	27.828.835

Ако земеме една од опциите од табелата за пример¹, со месечна уплата од 42.000 денари во период од 20 години (законски смеете средствата да ги повлекувате на 54/52 години), вие би уплатиле вкупно 10.080.000 денари за 20 години. Под претпоставка дека стапката на принос е 5%, приносот на тие средства би бил 6.605.396 денари, што значи дека вкупно акумулираните средства би биле 16.685.396 денари. Доколку ги претвориме тие средства во евра, на вашата индивидуална сметка би имале 271.307 евра.

Оваа пресметка е од информативна природа, но доволно го докажува ефектот на штедењето и сложената каматна стапка. Лесно може да се воочи ефектот на „времето“, односно колку подолго штедите, толку поголема акумулација на средства би имале, благодарение на сложената каматна стапка (види претходен текст, 8-то светско чудо, сложената каматна стапка).

Исплатата на средства може да започне на 54/52 години. Во однос на износот на приливи кои може да ги очекувате на месечно ниво, за некоја основна информација поделете ја акумулираната сума на онолку години/месеци колку би сакале да примате пензиски надоместок. Имајте на ум, дека при опција за постепено повлекување на парите, остатокот и понатаму би бил дел од фондот и на тој износ низ годините би се остварувал принос.

Овој пример докажува дека доброволните пензиски фондови треба да ви се прв избор доколку одлучите да го изберете патот на предвремено пензионирање. Доброволните пензиски фондови ви нудат целосна флексибилност на планирање на уплатите и исплатите доколку се одлучите за предвремено пензионирање. Едноставноста, немањето на никакви обврски за редовност или висина на уплати кај доброволното капитално финансирано пензиско осигурување ви нуди начин, вашите планови и соништа да ги реализирате многу побрзо од очекуваното.

Пресметката е од информативна природа. Добиениот износ на акумулирани средства е проектиран врз основа на параметрите кои корисникот самиот ги внесува: период на уплата, моментална состојба на доброволна индивидуална сметка, месечен или годишен износ на доброволен придонес, надомест од уплатени придонеси и очекувана стапка на принос. Во пресметката се вклучени ставките: „надоместок за управување со средствата“ и „трансакциски трошоци“, за повеќе детали отвори.
Приносот на Вашата доброволна индивидуална сметка и/или професионална сметка е променлив и зависи од приносот на Вашиот Доброволен пензиски фонд и од надоместоците наплатени од Вашето друштво кое управува со Доброволниот пензиски фонд. Идните стапки на принос не се гарантирани.
Исплатата на пензиски надоместок од доброволно пензиско осигурување се оданочува согласно одредбите од Законот за данок на личен доход.

Зошто инвестирам во доброволното пензиско осигурување на Сава пензиско

Posted on May 30, 2023May 30, 2023 by sava_blog_dev

Сите ние од време на време имаме дилема како да ја инвестираме својата заштеда. Притоа, комерцијалистите ни нудат најразлични продукти за кои најчесто ни ги презентираат предностите, а негативните страни подоцна ги дознаваме самите. Јас имав прилика како вработен во Сава пензиско друштво а.д. Скопје, кое управува со доброволниот пензиски фонд Сава Пензија плус, да ги увидам и предностите и негативностите на овој продукт и активно го користам.

Што ми се допаѓа кај доброволното пензиско осигурување?

Можам да вршам уплати кога сакам и колку сакам. Не постојат годишни прагови што мора да се уплатат и штедењето се врши согласно со можностите.

Уплатите можам да ги вршам со траен налог. Трајниот налог повлекува средства автоматски на дефиниран датум кој самиот го одредувам.

Приносот на инвестираните средства во доброволниот пензиски фонд е значајно подобар од приносот кај традиционалните облици на штедење.

Во секое време имам можност да ги прегледувам уплатите и остварениот принос на мојата доброволна индивидуална сметка, а еднаш годишно добивам и Извештај за пензиска заштеда или т.н. „зелен плик“.

Постои можност и работодавецот да одвојува средства за своите вработени преку организирање на професионална пензиска шема.

Секако продуктот има и свои недостатоци од кои би ги навел следните:

Друштвото наплаќа надоместоци за потребите на своето работење. Притоа, од досегашното мое искуство остварениот принос на моите средства значително ги надоместува пресметаните надоместоци.

Средствата може да се користат 10 години пред правото на остварување на пензија од прв столб, односно на 54/52 години за мажи/жени. Тоа е долг период во рамки на кој не сум во можност да ги користам средствата, но сепак истото може да се гледа и како предност доколку се земе предвид дека се работи за пензиско осигурување и дека со оваа мерка на некој начин се заштитуваме самите од себе, за да не ги искористиме средствата за краткорочни потреби.

За крај, би сакал да наведам дека исклучително корисна е мобилната апликација Sava penzisko plan каде имам преглед на сите важни информации кои се однесуваат на моето пензиско осигурување, како за доброволниот така и за задолжителниот пензиски фонд. Апликацијата се состои од прегледи за вредноста на сметководствената единица, аналитика на уплати, принос од инвестициите, вредноста на средствата на конкретен датум и многу други корисни информации. Со истата може да се врши и ажурирање на личните податоци, како и да се одбере доставата на годишните известувања да се врши на е-маил адреса.

Дивиденда од ALLIANZ SE, BAYERISCHE MOTOREN WERKE AG и АЛКАЛОИД АД СКОПЈЕ легна на сметките на Сава пензиски фонд и Сава пензија плус

Posted on May 23, 2023May 23, 2023 by sava_blog_dev

Ве информираме дека во периодот од 08.05.2023–17.05.2023 година на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд пристигнаа приливи од камати во износ од 548.826,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки, приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 45.950.000,00 денари и прилив од каматa од инвестиции во странски државни обврзници, во износ од 23.043,12 САД долари.

Во истиот период на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд, пристигна прилив од дивиденда во износ од:

– 118.697,34 евра, од инвестираните средства во компанијата ALLIANZ SE;

– 242.395,96 евра, од инвестираните средства во компанијата BAYERISCHE MOTOREN WERKE AG и

– 19.123.230,00 денари, од инвестираните средства во компанијата АЛКАЛОИД АД СКОПЈЕ.

Во тој период на сметката на Отворен доброволен пензиски фонд Сава пензија плус, пристигна приливи од камати во износ од 8.548,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки, приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 2.136.000,00 денари и прилив од каматa од инвестиции во странски државни обврзници, во износ од 955,94 САД долари.

Во истиот период на сметката на Сава пензија плус, пристигна прилив од дивиденда во износ од:

– 4.691,83 евра, од инвестираните средства во компанијата ALLIANZ SE;

– 9.362,15 евра, од инвестираните средства во компанијата BAYERISCHE MOTOREN WERKE AG и

– 220.500,00 денари, од инвестираните средства во компанијата АЛКАЛОИД АД СКОПЈЕ.

Повеќе информации за резултатите од инвестирањето на средствата на пензиските фондови имате на https://www.sava-penzisko.mk/mk-mk/company/financial-report/2023/

Планови за бонус и други бенефиции

Posted on May 4, 2023May 4, 2023 by sava_blog_dev

Сé поголем број на компании во нашата земја ги мотивираат своите вработени со исплата на бонус или имаат други форми на бенефиции за успешно завршена работа во компанијата и наградување на вработените. Најчесто исплатата на бонусот е еднаш во годината и секој работник нетрпеливо ја очекува исплатата на својот бонус.

Обично плановите за идниот бонус се претходно „скроени“ и припаѓаат на две големи групи:

Првата група на планови е поврзана за инстантно трошење на бонусот – покривање на стари долгови, патување, купување на скапа „играчка“ – мобилен телефон, телевизор, автомобил) или слично, и
Втората група на планови се сведува на заштеда на бонусот и негово инвестирање – заштеда во банка, купување недвижност, вложување во инвестициски фонд…

Идејата на текстот подолу е да Ви понуди уште една алтернатива за бенефиција која би можеле да ја добиете од Вашиот работодавач, наспроти најчесто користената бенефиција – исплата на бонус.

Вашата компанија при исплата на бонус, како дел од плата, врши плаќање на придонеси од плата и данок на личен доход. Во 2023 година придонесите од плата изнесуваат 28% додека данокот на личен доход изнесува 10%.

Да претпоставиме дека бонусот кој треба да го земете изнесува во бруто износ 90.000 МКД. Со исплата на бонусот, вие на вашата трансакциска сметка ќе добиете нето износ од 58.320 МКД – види пример подолу.

Опис	Износ, во МКД
Бруто плата	90.000
Придонеси од плата (28%)	25.200
Данок на личен доход (10%)	6.480
Нето износ	58.320

Како што веќе потенцирав, работодавачите имаат повеќе начини и видови на бенефиции за своите вработени. Еден од начините, да се обезбеди бенефиција за вработен, е уплата на придонес во доброволен пензиски фонд, преку организирање на професионална пензиска шема од страна на работодавач за своите вработени. Ако го земеме горниот пример, и ако претпоставиме дека работодавачот има на располагање 90.000 МКД кои ги наменил за обезбедување на бенефиција за Вас како негов вработен, ја има законската можност да ги користи даночните бенефиции при уплата во доброволен пензиски фонд за свој вработен.

*Користена е претпоставка дека во рамки на истиот месец покрај бонус ќе земете и редовна плата при што со исплата на плата ќе го искористите „личното даночно ослободување“.

Ова значи дека придонесот уплатен од страна на Вашиот работодавач во доброволен пензиски фонд, кој подлежи на плаќање на данок на личен доход, а кој ќе го добиете како бенефиција на Вашата индивидуална пензиска сметка во доброволен пензиски фонд, ќе изнесува 81.000 МКД (90.000 МКД намалени за платен данок на личен доход од 10%).

Средствата уплатени во доброволен пензиски фонд, се доверени на професионалниот тим на Сава пензиско друштво, кој ги инвестира и се грижи Вашите средства да се оплодуваат со стапки на принос, кои може да се погледнат на следниот линк .

Доколку не Ви е познато доброволното пензиско осигурување и на кој начин Вашиот работодавач може да врши уплата на доброволно пензиско осигурување за Вас, како вработен, можете да прочитате повеќе за предностите и карактеристиките на доброволното пензиско осигурување (трет столб) во моите претходни блогови .

Исто така, распрашајте се дали Вашата компанија има формирано пензиска шема од 3 столб во одредено пензиско друштво. Бидете проактивни и предлагајте различни можности за тоа како Вашиот работодавач може да Ви обезбеди бенефиција и да Ве направи задоволен вработен.

Доколку Вашата компанија е заинтересирана да формира пензиска шема, контактирајте ги нашите пензиски советници.

Ристо Бајатов

Актуар

Risk management лекции од случајот Silicon Valley Bank

Posted on March 29, 2023March 28, 2023 by sava_blog_dev

Во изминатиов период глобалните финансиски пазари беа потресени од веста за колапсот на американската СВБ (Silicon Valley Bank). Со вкупни средства од над 210 милијарди американски долари на крајот на 2022 година, банката е 16та по големина банка во САД и втора по големина што се соочи со колапс по колапсот на банката Washington Mutual во 2008 година.

Што се случи?

Во периодот 2019 -2021 СВБ забележа значителен раст на депозитната база. Високата ризичност и ниските каматни стапки на кредитите влијаеле за голем дел од овие средства банката да ги инвестира во хартии од вредност, доминантно американски државни обврзници и хартии од вредност обезбедени со хипотека. Овие хартии од вредност биле купени во период на релативно ниски каматни стапки, односно по релативно понизок принос и повисоки цени.

Купените обврзници сметководствено биле класифицирани дел како обврзници расположливи за продажба, односно обврзници кои се вреднуваат по фер вредност и чија промена на цена има влијание врз капиталот на банката и дел како обврзници кои се чуваат до достасување, односно обврзници кои се вреднуваат по амортизиран трошок и влијанието на промената на цената на овие хартии не може директно да се согледа преку билансите на банката.

Промени во монетарната политика на ФЕД

Поради високата инфлација, ФЕД, во текот на 2022 година преку повеќе монетарни алатки како што се квантитативното затегнување, односно намалување на својот биланс и кревањето на основната каматна стапка, започна затегнување на монетарната политика. Растот на каматните стапки имаше влијание и врз активата и врз пасивата на банките:

На пасивата преку зголемен одлив на депозити – од една страна повисоките приноси ги направија обврзниците поатрактивна инвестиција во споредба со депозитите, од друга страна повисоките трошоци за финансирање и прибирање капитал ги принудија дел од компаниите своите финансиски потреби да ги задоволат со користење на своите средства депонирани во банките, дополнително придодавајќи кон притисокот на депозитната база.
На активата преку намалување на вредноста на обврзниците во кои банките имаат вложувања – имено растот на приносите значи пад на цените на обврзниците и интензивното затегнување на монетарната политика што се случи во текот на 2022 година предизвика значајна корекција на обврзничките пазари.

Банкарска навала

Така, СВБ соочувајќи се со одлив на депозити и зголемени ликвидносни потреби, за да ги обезбеди потребните средства за депонентите продаде дел од обврзниците во своето портфолио. Овие обврзници беа продадени со големи загуби кои дополнително го намалија капиталот на банката, по што банката најави докапитализација.

Ваквиот развој на настаните предизвика раст на недовербата и паника помеѓу штедачите, создавајќи банкарска навала во која за еден ден беа повлечени повеќе од 40 милијарди американски долари, по што банката беше преземена од регулаторите.

Регулаторен одговор

Американските власти реагираа брзо со цел да спречат прелевање на кризата во банкарскиот систем: објавија дека сите депоненти ќе бидат обесштетени во целосен износ истовремено воведувајќи програма преку која финансиските институции кои се соочуваат со ликвидносни потреби ќе може да ги заложат американските државни обврзници по номинална вредност, во замена за кредит со рок на доспевање до една година.

Дополнително се поизвесни се најавите за креирање поголеми регулаторни барања за средните и малите банки во САД.

(Не)соодветното управување со ризиците

Иако многу фактори влијаеа за ваквиот развој на настаните, несоодветното управување со ризиците е можеби најобјаснувачкиот краток одговор на прашањето зошто се случи ова.

Управувањето со ризиците е значаен процес како во компаниите така и во финансиските институции, кој опфаќа идентификување, мерење и оценување, контрола и следење на ризиците во една компанија. Во суштина, управувањето со ризиците вклучува дефинирање на прифатливи нивоа на ризик и преземање дејствија кои го одржуваат ризикот во рамки на прифатливото ниво.

Во случајот со СВБ на површина излегоа некои значителни грешки во управувањето со ризиците. Еве неколку risk management лекции од овој случај:

Важноста на проценувањето на ефектите и исходите при различни сцеанрија – кај СВБ е евидентно не земањето предвид на ефектот од промените на каматните стапки врз билансите при донесувањето одлуки од страна на менаџментот;
Важноста на диверзификацијата – СВБ се одликувала со висок концентрациски ризик на депозитната база, односно обврските на банката биле доминантно кон технолошки и биотехнолошки компании, помеѓу кои голем дел стартап компании со сметки во износ кој ги надминува гарантираните 250.000 американски долари од американскиот фонд за заштита на депозитите;
Важноста на употребата на инструменти за заштита – СВБ имала значително намалување на употребата на дериватни инструменти за заштита од каматен ризик во текот на 2022 година – банката ја намалила употребата на каматни свопови во очекување за промени во монетарната политика до крајот на 2022 година;
Важноста на соодветната проценка на ликвидносните потреби – СВБ имала лоша проценка на потребите за ликвидност и класифицирала голем дел од инструментите како инструменти кои се чуваат до доспевање;
Важноста на одржувањето на висока доверба кај клиентите – Кај СВБ се случи материјализирање на репутацискиот ризик на банката кое заврши со банкарска навала.

Случајот со СВБ само ја потенцира значајноста на процесите поврзани со управувањето со ризиците и потребата од соодветно управување со ризиците во финансиските институции. Иако специфики карактеристични за банката доведоа до колапсот, потенцијален пад на довербата во финансиските институции, пред се во банките, би водел кон поширок негативен импакт од овој настан.

Враќање на довербата

Наредните чекори на регулаторите и властите се во насока на враќање на довербата на клиентите во финансискиот систем. Имено, довербата е од круцијално значење за доброто функционирање на еден финансиски систем и затоа регулаторите завземаат одлучен став дека ќе ги заштитат штедачите правејќи се што е потребно за да се задржи довербата на соодветно ниво.

Во процесите на инвестирањето на средствата и управувањето со ризиците на пензиските фондови, Сава пензиско друштво применува високо ниво на прудентност во интерес на членовите.

Во тој контекст, промоцијата на финансиска писменост помеѓу населението, споделувањето на целосни и темелни информации и запознавањето со заложбите и дејствијата на регулаторите во процесот на одржување на финансиска стабилност, се едни од основите на кои се гради довербата во финансискиот систем, што е неопходно за непречено и ефикасно функционирање на истиот.

Над 100 илјади долари приливи од дивиденди и повеќе од 80 милиони денари приливи од камати во задолжителниот пензиски фонд Сава пензиски фонд

Posted on October 6, 2022October 28, 2022 by sava_blog_dev

Почитувани членови и пензионирани членови,

Ве информираме дека во периодот од 19.09.2022 – 29.09.2022 година на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд пристигнаа приливи од камати во износ од 802.275,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки и приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 79.963.789,00 денари.

Во истиот период на сметката на Сава пензиски фонд пристигнаа приливи од дивиденди во износ од:

– 34.680,25 САД долари, од инвестираните средства во компанијата SHELL PLC;

– 37.654,68 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд FIDELITY FINANCIALS ETF;

– 11.179,02 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд SPDR S&P KENSHO NEW ECONOMIE;

– 9.627,10 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд VANGUARD FTSE PACIFIC ETF;

– 4.821,73 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд COMM SERV SELECT SECTOR SPDR;

– 2.979,75 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд INVESCO GLOBAL WATER ETF;

– 13.337,85 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд UTILITIES SELECT SECTOR SPDR и

– 308.550,00 денари, од инвестираните средства во компанијата ФЕРШПЕД АД СКОПЈЕ.

Во истиот период на сметката на Отворен доброволен пензиски фонд Сава пензија плус, пристигна прилив од каматa во износ од 6.183,00 денари по основ на орочени депозити во домашни банки и приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 1.101.199,00 денари, како и приливи од дивиденди во износ од:

– 1.251,75 САД долари, од инвестираните средства во компанијата SHELL PLC;

– 912,87 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд FIDELITY FINANCIALS ETF;

– 283,67 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд SPDR S&P KENSHO NEW ECONOMIE;

– 349,72 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд VANGUARD FTSE PACIFIC ETF;

– 66,69 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд COMM SERV SELECT SECTOR SPDR;

– 91,02 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд INVESCO GLOBAL WATER ETF;

– 371,00 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд UTILITIES SELECT SECTOR SPDR и

– 8.800,00 денари, од инвестираните средства во компанијата ФЕРШПЕД АД СКОПЈЕ.

Овие приливи кои се резултат на инвестирањето на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови, влијаат на висината на пензиските заштеди на членовите и на пензионираните членови на фондовите. Повеќе информации за резултатите од управувањето со пензиските фондови на Сава пензиско друштво имате во последните квартални извештаи на https://www.sava-penzisko.mk/mk-mk/company/financial-report/2022/

Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) www.mapas.mk, (02) 3224 229

Работа од дома – нова реалност или зголемена опасност

Posted on August 29, 2022August 29, 2022 by sava_blog_dev

Ковид пандемијата е нешто со што светот за пр впат се сретна во својата модерна историја. Последиците од неа се уште се чувствуваат и ќе се чувствуваат уште долго. Меѓутоа, на почетокот најмногу се почувствуваа кај милиони луѓе кои беа отпуштени од работа и беа приморани да седат дома.

Новата реалност беше сурова и не принуди сите нас да бидеме ограничени во движењето и да се изолираме едни од други. Сето ова бараше да се делува брзо и да се бараат алтернативни начини за исполнување на секојдневните работни обврски бидејќи економијата не смее да сопре и мора да оди напред.

Со други зборови започна револуција на работните места. Информатичката технологија и дигитализацијата која беше отпочната од претходно, играа клучна улога во овие тешки моменти за човештвото.

Компаниите забрзано отпочнаа да се опремуваат со опрема за своите вработени. Преносните компјутери, аудио уредите за комуникација и мрежната опрема беа мошне актуелни и барани. Алатките како Microsoft Teams, Zoom, WebEx и слични на нив станаа незаменливи во секојдневната комуникација. Сите почнаа забрзано да го прифаќаат новиот начин на работа и да се навикнуваат на него.

Ако се направи ретроспектива денес, две години подоцна ќе видиме дека работите се вратени во нормала и нема повеќе никакви ограничувања во поглед на слободата на движење. Голем дел од компаниите ги вратија своите вработени во нормален режим на работа во своите работни простории.

Меѓутоа, голем дел од нив ги согледаа придобивките од работењето од дома и продолжија да го применуваат и понатаму. Некои компании како во случајот на Сава пензиско друштво, преку сопствени искуства и анализи применија хибриден односно комбиниран начин на работа.

Ако се анализираат статистичките податоци од релевантни светски фактори ќе се дојде до заклучок дека околу 70 проценти од вработените се спремни да го задржат овој начин на работење од дома, додека над 60 проценти од компаниите размислуваат за реорганизирање на својот работен простор за да се адаптираат на хибриден начин на работење.

Можностите и аргументите ги има и на двете страни. Вработените ќе ги намалат трошоците за патување до работното место додека компаниите ќе ги намалат режиските трошоци кои во нормални услови се поголеми.

Како резултат на ова, трендот на работа од далечина е сè повеќе присутен во светски рамки и бројот на луѓе кои работат на овој начин се зголемува експоненцијално. Сè повеќе млади сонуваат да станат “ИТ номади” и да работат од некоја плажа или хотел со поглед на океан и притоа да има некој освежителен коктел покрај нивниот преносен компјутер.

Но, сепак не е сè така едноставно како што изгледа на прв поглед. На самите почетоци од пандемијата сите компании најмногу се фокусираа на овозможување на континуитет на работењето. Ризиците кои произлегуваат од работењето на далечина беа ставани во втор план, а реално гледано тоа и временски беше невозможно.

Поголемиот дел од компаниите не поседуваа модерна опрема за заштита од кибернетски напади, немаа изработено стратегии за кибернетска безбедност, вработените не беа доволно обучени да ги користат новите ИТ алатки и да се соочат со новите опасности кои произлегуваат од новиот начин на работа.

Деновите кога компаниите сите свои документи и информации ги чуваа во сопствена мрежа која е изолирана и недостапна за остатокот од светот, се далеку зад нас.

Како ризик кој е најочигледен е самото тоа што најголемиот дел од работните задачи се изведуваат online преку глобалната мрежа. Безброј мобилни платформи, веб сервиси кои се достапни до сите, работа во облак, паметни телефони и уште многу други побаруваат засебна заштита како резултат на нивната изложеност и ранливост.

Технолошкиот развој, забрзана дигитализација, меѓутоа исто така и Ковид пандемијата создадоа огромни можности за хакерите и кибернетските измамници. Во време на пандемијата бројот на phishing пораки е зголемен за 600%.

Една од пет компании е жртва на кибернетски напад како резултат на работа од дома. Компанијата Google излезе со податок дека на почетокот на пандемијата, само во април 2020 година биле блокирани 18 милиони пораки кои биле препознаени како опасни.

Како резултат на сето ова, загубите на компаниите предизвикани од кибернетски криминал се големи и стануваат уште поголеми. Полoвина од кибернетските напади се насочени кон малите и средни компании поради тоа што се претпоставува дека тие немаат преземено соодветни мерки за заштита.

Тука битно е да се напомене дека многу компании прават една многу суштинска грешка. Со цел да бидат конкурентни на пазарот и да бидат во тренд ја форсираат дигиталната трансформација на сметка на кибернетската безбедност која е запоставена или во најмала рака не е во чекор со дигитализацијата.

Кибернетската безбедност е клучен сегмент од дигитализацијата која штити од кибернетските напади и како таква треба да е составен дел на сите процеси на дигиталната трансформација.

Кибернетската безбедност не смее да се смета како технички или ИТ проблем туку потребно е да биде еден од приоритетите во рамките на една компанија. Тука голема улога игра и раководството на компанијата кое треба активно да ја промовира кибернетската безбедност.

Од тука може да се надоврземе на почетната елаборација дека работата од дома е новата нормалност на денешново време меѓутоа со себе носи многу опасности и скриени замки. Поради тоа целокупниот процес треба да се постави на здрави нозе и да се преземат вистинските чекори со цел да се минимизираат ризиците кои произлегуваат од него.

На почетокот треба да се изработи соодветна документација со која ќе се дефинира под кои услови и како ќе се одвива работата од дома. Треба да се изработат правилници, процедури, упатства , методологии во кои прецизно ќе се категоризираат работните места.

Исто така во нив ќе се одредат условите кои треба да ги исполни новата работна околина, опремата која треба да се поседува, начинот на поврзување со ресурсите и инфраструктурата на компанијата и секако исполнување на законските обврски во поглед на ваквиот начин на работа.

Откако сето тоа ќе се документира се преминува кон практично имплементирање на процесот преку обезбедување на неопходната информатичка, комуникациска опрема и едукација на вработените за користење на таа опрема преку претходно дефинирани правила и постапки.

На крај може да се резимира дека работењето од дома е нова реалност која носи многу олеснувања и бенефити како за компаниите така и за вработените. Се претпоставува дека до 2035 година ќе има над 1 милијарда луѓе кои ќе работат од дома. Ќе се намали емисијата на штетни гасови во атмосферата.

Според некои претпоставки исто така ќе се дисперзира и работното население надвор од големите градски средини. Ќе се намали опасноста од пренесување на заразни болести а како резултат на тоа и ќе се избегне намалена работна продуктивност.

Но, сепак постојат и предизвици и опасности од ваквиот начин на работење. Осаменоста и недостаток на комуникација е еден од тие предизвици и начинот на справување со него. Компаниите треба да работат на овој предизвик и да преземаат соодветни чекори за подобрување на менталното здравје кај вработените.

Исто така како предизвик се јавува и тоа што не сите вработени имаат опремени работни простории во кои ќе можат да работат. Затоа компаниите треба да ги опремат своите вработени со неопходните основни средства за работа од дома. Управувањето со сопственото работно време исто така е предизвик.

Во минатото се знаеше работниот ден кој обично трае од 8 до 16 часот, а потоа се одеше дома кон своите приватни обврски . Со работа од дома тој баланс е нарушен и многу од вработените ги имаат изместено тие граници па имаат чувство дека работат преку цел ден.

Компаниите и раководството тука треба да имаат проактивна улога и да ги охрабруваат вработените да ги завршуваат своите обврски во рамките на своето работно време.

Како најголем предизвик или подобро кажано опасност која демне постојано при работа од дома се кибернетските напади. Масовната дигитализација е незапирлив процес и тој ќе продолжи со уште поголема динамика.

Работата во облак ќе се зголемува, а со тоа и опасноста од компромитирање на податоците кои се чуваат таму. Регулативата за заштита на лични податоци е исто така многу битен елемент во овие времиња на дигитална револуција.

На пазарот се појавуваат еден куп на нови технологии кои со себе носат и нови и непознати опасности. Поради тоа треба да се биде внимателен и да се пристапува со максимална претпазливост и сериозност при имплементирањето на работење од дома.

Најбитно е да се започне процесот, зошто како што некогаш некој мудар човек кажал:
Не е битно колку споро се движиш сè додека притоа не запираш.