Tag: sava

Видови деловно пишување и принципи на деловното пишување

Posted on by sava_blog_dev

Деловното пишување се користи за професионална и деловна комуникација. Тоа е наменски дел од пишувањето што му пренесува релевантни информации на читателот на јасен, концизен и ефективен начин. Тука се вклучени понуди до клиенти, извештаи, белешки, е-пошта и известувања. Умешноста во деловното пишување е критичен аспект на ефективната комуникација на работното место и пренесување на саканата порака. 

Видови на деловно пишување 

Деловното пишување може да се категоризира во четири типа: поучен (инструктивен) , информативен, убедлив и трансакциски тип
 
 1. Поучен (инструктивен) тип
Типот на  деловно пишување е насочувачки и има за цел да го води читателот низ чекорите за полесно завршување на задачата. Ваквото пишување всушност претставува еден вид упатство во кое се напишани насоките според кои треба да се извршат зададените задачи.


2. Информативен тип
Информативното деловно пишување се однесува на точно и доследно пренесување на деловните информации. Се состои од документи од суштинско значење за основните функции на бизнисот за следење на резултатите, презентирање на плановите и усогласување со законските обврски. На пример тоа се: финансиските извештаи на една компанија, записниците од состаноци и можеби најважното, пишувањето извештаи. Можам да истакнам, во нашето друштво редовно се практикува овој тип на пишување за одлуките од редовните деловни состаноци. Се подготвуваат и праќаат извештаи до сите вработени за да се информираат за дневниот ред на состанокот и за донесените одлуките.-


3. Убедлив тип
Целта на убедливото пишување е да го импресионира читателот и да влијае на неговата одлука. Пренесува релевантни информации за да ги убеди дека одреден производ, услуга или компанија нуди најдобра вредност. Таквиот тип на пишување е генерално поврзан со маркетинг и продажба. Вклучува предлози, е-пошта за продажба на големо и соопштенија за печатот. 

 
4. Трансакциски тип
Секојдневната комуникација на работното место спаѓа во категоријата трансакциско деловно пишување. Најголемиот дел од таквата комуникација е преку е-пошта, но вклучува и официјални писма, формулари и фактури.

Принципи на добро деловно пишување 

Јасност на целта 
Пред да започнеме деловен документ, белешка или е-пошта, треба да размислиме за две основни прашања: 
-Кој е читателот? 
-Што сакам да му пренесам на читателот преку моето пишување? 
Јасната цел му дава насока на пишувањето и го развива неговиот тон, структура и тек. 
 
Јасност на мислата 
Пред да се почне со пишување треба да се осмисли напишаното, тоа  го прави пишувањето помалку структурирано, и повторливо. Деловното пишување бара умешност да се редуцираат долгите, раскошни реченици во концизни, јасни. Треба да се извлече што е значајно за јасно да се напише. 
 
Пренесување точни и релевантни информации 
Примарната цел на деловното пишување е да пренесе вредни информации. Неточната или неважна содржина влијае на целта на документот. За ефективно деловно пишување, информациите мора да бидат со дополнителна вредност и целосни. 
 
Избегнување жаргони
Едноставниот стил на пишување многу помага во комуникацијата и пренесување на пораката до читателот. Грандиозното пишување полно со звучни зборови, акроними и жаргони треба да се избегнува до максимална можна мера. Во спротивно, читателот нема да  може да го разбере документот или ќе изгуби интерес за него. 
 
Прочитајте и потврдете
Читањето на пасусите гласно по завршување на пишувањето може да открие недостатоци и празнини во аргументите. Затоа се препорачува да се побараат повратни информации од колегите за да се потврди некоја грешка и да се изврши корекција доколку е потребно.

Праксата е клучот 
Умеење во деловното пишување може да се постигне преку редовна пракса. Посветување внимание на вокабуларот, структурата на реченицата и стилот на пишување додека читате текстови од други, може да помогне да се развие ист или сличен стил.

 
Бидете директни 
кога станува збор за деловно пишување презентирањето на суштината најдобро е да биде на самиот почеток. Со тоа му заштедувате и време на читателот. 
 
Избегнувајте опширно пишување 
Ако значењето може да се пренесе со три збора, не треба да се протега на пет. Обемното пишување е непривлечно за читателот . На пример, наместо да напишете „написот користи повеќе зборови отколку што е потребно“, напишете „написот е опширен“. 
 
Граматика и структура на реченицата 

Добрата граматика и структурата на речениците го прикажуваат вниманието посветено на деталите и вештината во деловното пишување ,тоа се особини кои се високо ценети во бизнисот. 
 
Деловното пишување се надградува со текот на времето, како и граматиката. На пример, знаци (emoticons) кои се почесто се користат стануваат сè по прифатени во деловното пишување. Добриот пишувач секогаш треба да се прилагодува и надградува со настанатите промени за да ја усовршува својата вештина. 
 
Лесно за паметење 
Деловните соработници го ценат документот што може да ја пренесе својата порака со површен поглед. Деловните документи може да се подобрат преку употреба на списоци со бројки или точки, јасни наслови, концизни параграфи и разумна употреба на задебелено форматирање за да се истакнат клучните зборови. 


Јасноста на мислата, правилната структура на граматиката и реченицата и едноставниот јазик го карактеризираат ефективното деловно пишување. 

Предвремено пензионирање

Posted on by sava_blog_dev

Сигурно некаде сте слушнале или сте прочитале за поимотearly retirement (предвремено пензионирање). Можеби Ви звучело невозможно или Ве асоцирал на предвремено пензионирање поради бенефициран стаж, меѓутоа не е точно ниту едното, ниту другото. Во овој блог пост нема да пишувам за предвремено пензионирање поради бенефициран стаж, туку ќе го објаснам поимот early retirement и финансиска независност.

Најпрво, важно е да знаете еден клучен податок, а тоа е податокот дека не постои закон кој што вели дека мора да работите до 64/62 години. Сè повеќе станува популарен трендот на барање начини преку кои ќе можете да го напуштите работното место неколку години пред возраста за пензионирање, а да останете финансиски независни. На Запад, тој тренд зема и поголеми размери каде младите бараат начин да се пензионираат и во 30-тите, 40-тите години од својот живот.

Предвременото пензионирање и финансиската независност се овозможи и во Македонија со основањето на доброволните пензиски фондови. Токму доброволните пензиски фондови се еден од подобрите начини да стигнете до таа цел. Приватниот Отворен доброволен пензиски фонд Сава пензија плус со својата инвестициска стратегија за остварување соодветен долгорочен принос на средствата на фондот, нуди начин таа идеја да се преточи во реалност.

Со цел подобро разбирање на овој концепт, во продолжение ќе биде објаснет концептот на предвремено пензионирање и финансиска независност преку т.н. F.I.R.E. (Financial Independence, Retire Early) movement.

Што е Financial Independence, Retire Early (F.I.R.E) Movement?

Наједноставно дефинирано, целта на F.I.R.E. концептот значи заштеда на поголемиот дел од вашиот тековен приход со цел да се акумулираат доволно средства за да можете да бидете финансиски независни. Тоа значи дека можете да станете финансиски независни и на возраст од 40 години, доколку пред тоа сте штеделе и инвестирале 50-70% од вашиот приход.

Самиот F.I.R.E. концепт не значи само заштеда денес, за да можете утре да си заминете од работното место каде што сте сега, туку значи, штедење денес, за да можете утре да работите колку сакате, каде сакате и како сакате, а во исто време да имате прилив на средства кои ќе ви обезбедат финансиски стабилен живот и животен стандард кој што вие го посакувате.

Со цел да станете финансиски независни и да можете предвремено да се пензионирате потребно е да направите неколку чекори и тоа:

  1. Да направите промени во тековниот буџет

Првиот чекор до финансиска независност е кратење на трошоците и заштедување минимум 50% од вашата нето плата на месечно ниво. Во реалност тоа би значело бришење и исплата на целиот долг кој го имате што е можно побрзо, наоѓање начини за намалување на трошоците за храна, транспорт, куќните трошоци и останатите трошоци кои ги имате на месечно ниво. Исто така, колку ви е повисока платата и со тоа поголема можноста за штедење, толку побрзо ќе ги акумулирате средствата потребни за предвремено пензионирање, со што пожелно е изнаоѓање и начини за остварување на поголем приход.

  • Пресметка на потребните средства за пензионирање на годишно ниво

Најголем дел од нас знаеме колку средства месечно ни се потребни за одржување на животниот стандард кој го преферираме. Со тоа, ќе знаете и колку средства ќе ви требаат на месечно или годишно ниво, доколку одлучите да се пензионирате предвремено. За ваша поголема сигурност, препорачливо е зголемување на износот кој го предвидивте за 10-20%.

Доста важен дел од планирањето на потребните средства за предвремено пензионирање е планирањето на здравственото осигурување. Со оглед на фактот дека вие одлучувате да ја напуштите работата, тоа значи дека нема повеќе да бидете здравствено осигурани, па треба да најдете опција која ќе ви нуди здравствено осигурување. Прва опција би била приватно здравствено осигурување, а втора опција би била наоѓање работа со пола работно време кое ви нуди државно здравствено осигурување, вклучено во вашата бруто плата.

  • Предвидување на вкупната заштеда која ви е потребна

За да бидете финансиски независни, најважниот момент кој мора да го планирате е токму овој, односно да ги предвидите вкупните средства кои треба да ги имате како заштеда.

Првото правило за да го постигнете тоа е правилото на 25. Имено, вие треба да имате средства во износ од најмалку 25 пати од годишните трошоци пред да се пензионирате. Тоа значи дека доколку годишно трошите 10.000 евра, потребно е да имате минимум 250.000 евра како заштеда пред да се пензионирате.

Практичен пример за F.I.R.E. концептот би бил следниот:

Вие сте на возраст од 34 години, ангажирани како Senior Developer, и имате нето плата од 120.000 денари. Да претпоставиме дека платата не ви се намалила/зголемила во периодот на штедење за предвремено пензионирање (секако овој пример можете да го прилагодите кон Вашите примања и годишни трошоци кои ги имате).

50% од вашата нето плата ја заштедувате и тоа: 70% на индивидуална сметка во доброволен пензиски фонд, а останатите 30% распределени во: приватно здравствено осигурување, инвестирање во акции или во инвестициски фондови или ги депонирате средствата во банка. Тоа значи дека 60.000 денари ги распределувате: 42.000 денари во доброволен пензиски фонд, а останатите 18.000 денари во претходното наведените финансиски продукти.

Со помош на калкулаторот на веб страната на Сава пензиското друштво – „Mој пензиски план“ (Калкулатор), ќе бидат преставени трите сценарија и пресметка на акумулираната сума во трите сценарија на очекуван принос.

Бруто акумулирана сума, во МКД*

 очекуван номинален принос, на годишно ниво
Период на вложување4% – песимистичко5% – базично6% – оптимистичко
20 години14.948.09516.685.39618.658.694
25 години18.658.69424.083.55027.828.835

Ако земеме една од опциите од табелата за пример1, со месечна уплата од 42.000 денари во период од 20 години (законски смеете средствата да ги повлекувате на 54/52 години), вие би уплатиле вкупно 10.080.000 денари за 20 години. Под претпоставка дека стапката на принос е 5%, приносот на тие средства би бил 6.605.396 денари, што значи дека вкупно акумулираните средства би биле 16.685.396 денари. Доколку ги претвориме тие средства во евра, на вашата индивидуална сметка би имале 271.307 евра.

Оваа пресметка е од информативна природа, но доволно го докажува ефектот на штедењето и сложената каматна стапка. Лесно може да се воочи ефектот на „времето“, односно колку подолго штедите, толку поголема акумулација на средства би имале, благодарение на сложената каматна стапка (види претходен текст, 8-то светско чудо, сложената каматна стапка).

Исплатата на средства може да започне на 54/52 години. Во однос на износот на приливи кои може да ги очекувате на месечно ниво, за некоја основна информација поделете ја акумулираната сума на онолку години/месеци колку би сакале да примате пензиски надоместок. Имајте на ум, дека при опција за постепено повлекување на парите, остатокот и понатаму би бил дел од фондот и на тој износ низ годините би се остварувал принос.

Овој пример докажува дека доброволните пензиски фондови треба да ви се прв  избор доколку одлучите да го изберете патот на предвремено пензионирање. Доброволните пензиски фондови ви нудат целосна флексибилност на планирање на уплатите и исплатите доколку се одлучите за предвремено пензионирање. Едноставноста, немањето на никакви обврски за редовност или висина на уплати кај доброволното капитално финансирано пензиско осигурување ви нуди начин, вашите планови и соништа да ги реализирате многу побрзо од очекуваното.

  1. Пресметката е од информативна природа. Добиениот износ на акумулирани средства е проектиран врз основа на параметрите кои корисникот самиот ги внесува: период на уплата, моментална состојба на доброволна индивидуална сметка, месечен или годишен износ на доброволен придонес, надомест од уплатени придонеси и очекувана стапка на принос. Во пресметката се вклучени ставките: „надоместок за управување со средствата“ и „трансакциски трошоци“, за повеќе детали отвори.
    Приносот на Вашата доброволна индивидуална сметка и/или професионална сметка е променлив и зависи од приносот на Вашиот Доброволен пензиски фонд и од надоместоците наплатени од Вашето друштво кое управува со Доброволниот пензиски фонд. Идните стапки на принос не се гарантирани.
    Исплатата на пензиски надоместок од доброволно пензиско осигурување се оданочува согласно одредбите од Законот за данок на личен доход.

Дивиденда од ALLIANZ SE, BAYERISCHE MOTOREN WERKE AG и АЛКАЛОИД АД СКОПЈЕ легна на сметките на Сава пензиски фонд и Сава пензија плус

Posted on by sava_blog_dev

Ве информираме дека во периодот од 08.05.2023–17.05.2023 година на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд пристигнаа приливи од камати во износ од 548.826,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки, приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 45.950.000,00 денари и прилив од каматa од инвестиции во странски државни обврзници, во износ од 23.043,12 САД долари.

Во истиот период на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд, пристигна прилив од дивиденда во износ од:

–      118.697,34 евра, од инвестираните средства во компанијата ALLIANZ SE;

–      242.395,96 евра, од инвестираните средства во компанијата BAYERISCHE MOTOREN WERKE AG и

–      19.123.230,00 денари, од инвестираните средства во компанијата АЛКАЛОИД АД СКОПЈЕ.

Во тој период на сметката на Отворен доброволен пензиски фонд Сава пензија плус, пристигна приливи од камати во износ од  8.548,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки, приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 2.136.000,00 денари и прилив од каматa од инвестиции во странски државни обврзници, во износ од 955,94 САД долари.

Во истиот период на сметката на Сава пензија плус, пристигна прилив од дивиденда во износ од:

–      4.691,83 евра, од инвестираните средства во компанијата ALLIANZ SE;

–      9.362,15 евра, од инвестираните средства во компанијата BAYERISCHE MOTOREN WERKE AG и

–      220.500,00 денари, од инвестираните средства во компанијата АЛКАЛОИД АД СКОПЈЕ.

Овие приливи кои се резултат на инвестирањето на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови, им припаѓаат на членовите и на пензионираните членови на фондовите и влијаат на висината на нивната пензиска заштеда.

Повеќе информации за резултатите од инвестирањето на средствата на пензиските фондови имате на https://www.sava-penzisko.mk/mk-mk/company/financial-report/2023/

Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk

Планови за бонус и други бенефиции

Posted on by sava_blog_dev

Сé поголем број на компании во нашата земја ги мотивираат своите вработени со исплата на бонус или имаат други форми на бенефиции за успешно завршена работа во компанијата и наградување на вработените. Најчесто исплатата на бонусот е еднаш во годината и секој работник нетрпеливо ја очекува исплатата на својот бонус.

Обично плановите за идниот бонус се претходно „скроени“ и припаѓаат на две големи групи:

  • Првата група на планови е поврзана за инстантно трошење на бонусот – покривање на стари долгови, патување, купување на скапа „играчка“ – мобилен телефон, телевизор, автомобил) или слично, и
  • Втората група на планови се сведува на заштеда на бонусот и негово инвестирање – заштеда во банка, купување недвижност, вложување во инвестициски фонд…

Идејата на текстот подолу е да Ви понуди уште една алтернатива за бенефиција која би можеле да ја добиете од Вашиот работодавач, наспроти најчесто користената бенефиција – исплата на бонус.

Вашата компанија при исплата на бонус, како дел од плата, врши плаќање на придонеси од плата и данок на личен доход. Во 2023 година придонесите од плата изнесуваат 28% додека данокот на личен доход изнесува 10%.

Да претпоставиме дека бонусот кој треба да го земете изнесува во бруто износ 90.000 МКД. Со исплата на бонусот, вие на вашата трансакциска сметка ќе добиете нето износ од 58.320 МКД – види пример подолу.

ОписИзнос, во МКД
Бруто плата90.000
Придонеси од плата (28%)25.200
Данок на личен доход (10%)6.480
Нето износ58.320

Како што веќе потенцирав, работодавачите имаат повеќе начини и видови на бенефиции за своите вработени. Еден од начините, да се обезбеди бенефиција за вработен, е уплата на придонес во доброволен пензиски фонд, преку организирање на професионална пензиска шема од страна на работодавач за своите вработени. Ако го земеме горниот пример, и ако претпоставиме дека работодавачот има на располагање 90.000 МКД кои ги наменил за обезбедување на бенефиција за Вас како негов вработен, ја има законската можност да ги користи даночните бенефиции при уплата во доброволен пензиски фонд за свој вработен.

*Користена е претпоставка дека во рамки на истиот месец покрај бонус ќе земете и редовна плата при што со исплата на плата ќе го искористите „личното даночно ослободување“.

Ова значи дека придонесот уплатен од страна на Вашиот работодавач во доброволен пензиски фонд, кој подлежи на плаќање на данок на личен доход, а кој ќе го добиете како бенефиција на Вашата индивидуална пензиска сметка во доброволен пензиски фонд, ќе изнесува 81.000 МКД (90.000 МКД намалени за платен данок на личен доход од 10%).

Средствата уплатени во доброволен пензиски фонд, се доверени на професионалниот тим на Сава пензиско друштво, кој ги инвестира и се грижи Вашите средства да се оплодуваат со стапки на принос, кои може да се погледнат на следниот линк .

Доколку не Ви е познато доброволното пензиско осигурување и на кој начин Вашиот работодавач може да врши уплата на доброволно пензиско осигурување за Вас, како вработен, можете да прочитате повеќе за предностите и карактеристиките на доброволното пензиско осигурување (трет столб) во моите претходни блогови .

Исто така, распрашајте се дали Вашата компанија има формирано пензиска шема од 3 столб во одредено пензиско друштво. Бидете проактивни и предлагајте различни можности за тоа како Вашиот работодавач може да Ви обезбеди бенефиција и да Ве направи задоволен вработен.

Доколку Вашата компанија е заинтересирана да формира пензиска шема, контактирајте ги нашите пензиски советници.

Ристо Бајатов

Актуар

Вештачка интелигенција (AI) и пензиски фондови

Posted on by sava_blog_dev

Во последно време, една од темите која привлекува внимание е вештачката интелигенција (AI) односно, како таа може да му помогне на човекот и дали таа може да доведе до пропаѓање на одредени гранки во општеството. 

Од една страна, се луѓето засегнати од широката достапност на вештачката интелигенција и можноста да бидат заменети од неа, загриженоста да ги изгубат нивните работни места и нивните приходи, како што е примерот во IT фирмите кои ја интегрираат сè повеќе и повеќе вештачката интелигенција во нивните компании и отпуштаат луѓе. Како пример се наведува алатка како ChatGTP која може да програмира како Level 3 програмер и да замени голем дел неискусни и не доволно квалификувани кадри. Bо новинарството се генерираат брзи текстови од вештачката интелигенција, која може да ги замени новинарите итн.

Од друга страна, се луѓето кои знаат да ја искористат вештачката интелигенција за да си ја олеснат работата и да генерираат повисок профит.

Тука се и теоретичарите на завери, кои  укажуваа на најцрни сценарија, што би се случило со земјава доколку продолжиме да ја надградуваме вештачката интелигенција. Дел од нив може и да се сфатат сериозно, , кога сме сведоци  дека во разговор со AI, знае да искаже љубов, некое друго чувтсво или мислење,врз основа на поставени прашања. Гледаме како филмови кои беа во жанр на научна фантастика како: The Terminator, Iron Man, I Robot, RoboCop стануваат реалност и можеби во иднина нема и да ги гледаме како научно фантастични филмови, туку ќе ги гледаме како филмови коi беа пред времето и ја предвидоа иднината.

Основачот на ChatGTP, Илон Маск во една прилика беше запрашан што најмногу го плаши, а неговиот одговор беше ,,Развојот на вештачката интелигенција’’ и тоа до каде може да оди тој развој. Малку е иронично е тоа дека некој кој се плаши од вештачката интелигенција, ни даде алатка која можеме да ја користиме сите ние во светот, и остава на нашата свест и совест дали тоа ќе го користиме во добри или лоши цели.

Па ајде сега ќе се вратиме на нашата тема на пензиски фондови и да видиме што мисли вештачката интелигенција за вложувањата и сигурноста на пензиските фондови во Република Северна Македонија.

Го прашавме ChаtGTP и ги пренесуваме изворно неговите одговори:

Зошто треба да се вложува во пензиски фондови во Македонија?

Пензискиот фонд е инвестициски фонд составен од континуирано придонесување на вработените и нивните работодавци, што на крајот на работната кариера на вработениот овозможува извесен износ на пари за пензисирање. Вложувањето во пензиски фондови е долгорочна инвестиција која може да се исплати на долг рок.

Вложувањето во пензиски фондови е важно за следните причини:

1. Долгорочна инвестиција: Вложувањето во пензиски фондови е долгорочна инвестиција, што значи дека се очекува да има растеж во текот на годините.

2. Намалување на ризикот: Пензиските фондови го намалуваат ризикот за инвеститорите, бидејќи парите се инвестираат во различни активи кои се одржливи на долг рок.

3. Повеќе можности за инвестирање: Пензиските фондови имаат повеќе можности за инвестирање, бидејќи инвестициските правила го дозволуваат инвестирање во различни класи на активи, како што се акции, обврзници, итн.

4. Даноци: Во многу земји, вклучувајќи ја и Македонија, вложувањето во пензиски фондови се опфаќа со данок на намалување на данокот на доходот, што значи дека инвеститорите можат да заштедат пари на даноците.

5. Пензисирање: Вложувањето во пензиски фондови го овозможува надополнувањето на пензиската состојба на работниците на долг рок, што значи дека можат да имаат удобен и безбрижен пензис.

Сепак, треба да се има предвид дека инвестициите во пензиски фондови имаат свој ризик, бидејќи вредноста на инвестициите може да падне поради различни причини, како што се финансиска криза, големи промени во пазарот, итн. Затоа е важно да се направи добро истражување пред да се одлучите за вложување во одреден пензиски фонд.

Во Македонија, пензиските фондови се регулирани и надгледувани од страна на Агенцијата за надзор на дополнителните пензиски фондови (МАПАС) и инвестициски фондови (АНДПФИ), што значи дека постојат мерки за заштита на инвеститорите. Исто така, Македонија има стабилна макроекономска средина и се очекува да има растеж на пазарот на краткорочна и долгорочна основа.

Вложувањето во пензиски фондови во Македонија може да биде добра инвестиција за личните финансии на долг рок, бидејќи овозможува надополнување на пензиската состојба на работниците и нивните семејства. Сепак, пред да се одлучите за вложување, е важно да направите детална анализа на различните пензиски фондови, да се консултирате со финансиски советник и да разберете ги сите аспекти на инвестирањето во пензиски фондови.

Кои се предностите на пензиските фондови во Македонија?

1. Систем за задолжителност на вработените: Вработените во Македонија мора да учествуваат во системот за задолжително пензиско осигурување, што им дава можност да инвестираат во пензиски фондови и да го зголемат својот приход во пензија.

2. Диверзификација на инвестициите: Пензиските фондови имаат различни опции за инвестирање на пензиските заштеди, вклучувајќи во тоа акции, обврзници, недвижности и други инвестициски опции. Ова им овозможува да ги диверзификуваат своите инвестиции и да се заштитат од ризиците на еден вид на инвестиција.

3. Професионално управување на инвестициите: Пензиските фондови во Македонија се управуваат од страна на професионални инвестициски менаџери, кои го следат пазарот и ги управуваат инвестициите на фондот во најдобриот интерес на инвеститорите.

4. Долгорочна планирање: Инвестирањето во пензиски фондови е дел од долгорочното планирање за пензија, што овозможува на граѓаните да го подготват својот финансиски статус за иднината. Ова е особено важно во време кога животните трошоци растат, а луѓето живеат подолго.

Дали пензиските фондови во Македонија се сигурни?

Пензиските фондови во Македонија функционираат под строги законски и регулаторни рамки, што ги прави високо регулирани и сигурни институции. Фондовите се надгледуваат од страна на (Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување н.з.), која има за цел да ги заштити интересите на вработените кои се вклучени во пензиските фондови. Фондовите треба да следат принципи на диверзификација на инвестициите и да ги максимизираат добивките, со што ги заштитуваат пензиските приходи на вработените.

Иако не може да се гарантира дека инвестициите во пензиските фондови ќе бидат успешни во секој момент, пензиските фондови се инвестициски институции со долгорочни инвестициски портфолија кои обично имаат значително поголема веројатност за добивка отколку краткорочните инвестиции. Воопшто, пензиските фондови се сметаат за сигурни инвестиции за вработените кои сакаат да ги заштитат своите пензиски приходи во долг период од време.

Забелешка на авторот:

Одговорите од алатката се минимално изменети за терминолошки поблиску да одговараат на изразите кои ги користиме во македонската регулатива.Гледаме дека вештачката интелигенција (АI)  има позитивно мислење за пензиските фондови во Македонија, за тоа како се вложуваат нашите парите, каков менаџерски тим ги води фондовите, што значи и оваа алатка која нема причина да биде со било какви предрасуди кон некој финансиски продукт во Македонија ни кажува дека е добро за секој од нас што порано да почнеме да вложуваме, за наша подобра иднина. Сепак, и покрај тоа што AI може да ви даде одредени насоки дури и за пензиските заштеди, во Сава пензиско друштво на располагање е цел тим на професионалци, кој ќе одговори професионално на сите Ваши прашања, ќе биде Ваш финансиски советник и ќе ве упати во пензиското осигурување.

Работа од дома – нова реалност или зголемена опасност

Posted on by sava_blog_dev

Ковид пандемијата е нешто со што светот за пр впат се сретна  во својата модерна историја. Последиците од неа се уште се чувствуваат и ќе се чувствуваат уште долго. Меѓутоа, на почетокот најмногу се почувствуваа кај милиони луѓе кои беа отпуштени од работа и беа приморани да седат дома.

Новата реалност беше сурова и не принуди сите нас да бидеме ограничени во движењето и да се изолираме едни од други. Сето ова бараше да се делува брзо и да се бараат алтернативни начини за исполнување на секојдневните работни обврски бидејќи економијата не смее да сопре и мора да оди напред.

Со други  зборови започна револуција на работните места. Информатичката технологија и дигитализацијата која беше отпочната од претходно, играа клучна улога во овие тешки моменти за човештвото.

Компаниите забрзано отпочнаа да се опремуваат со опрема за своите вработени. Преносните компјутери, аудио уредите за комуникација и мрежната опрема беа мошне актуелни и барани. Алатките како Microsoft Teams, Zoom, WebEx и слични на нив станаа незаменливи во секојдневната комуникација. Сите почнаа забрзано да го прифаќаат новиот начин на работа и да се навикнуваат на него.

Ако се направи ретроспектива денес, две години подоцна ќе видиме дека работите се вратени во нормала и нема повеќе никакви ограничувања во поглед на слободата на движење. Голем дел од компаниите ги вратија своите вработени во нормален режим на работа во своите работни простории.

Меѓутоа, голем дел од нив ги согледаа придобивките од работењето од дома и продолжија да го  применуваат и понатаму. Некои компании како во случајот на Сава пензиско друштво, преку сопствени искуства и анализи применија хибриден односно комбиниран начин на работа.

Ако се анализираат  статистичките податоци од релевантни светски фактори ќе се дојде до заклучок дека околу 70 проценти од вработените се спремни да го задржат овој начин на работење од дома, додека над 60 проценти од компаниите размислуваат за реорганизирање на својот работен простор за да се адаптираат на хибриден начин на работење.

Можностите и аргументите ги има и на двете страни. Вработените ќе ги намалат трошоците за патување до работното место додека компаниите ќе ги намалат режиските трошоци кои во нормални услови се поголеми.

Како резултат на ова, трендот на работа од далечина е сè повеќе присутен во светски рамки и бројот на луѓе кои работат на овој начин се зголемува експоненцијално. Сè повеќе млади сонуваат да станат “ИТ номади” и да работат од некоја плажа или хотел со поглед на океан и притоа да има некој освежителен коктел покрај нивниот преносен компјутер.

Но, сепак не е сè така едноставно како што изгледа на прв поглед. На самите почетоци од пандемијата сите компании најмногу се фокусираа на овозможување на континуитет на работењето. Ризиците кои произлегуваат од работењето на далечина беа ставани во втор план, а реално гледано тоа и временски беше невозможно. 

Поголемиот дел од компаниите не поседуваа модерна опрема за заштита од кибернетски напади, немаа изработено стратегии за кибернетска безбедност, вработените не беа доволно обучени да ги користат новите ИТ алатки и да се соочат со новите опасности кои произлегуваат од новиот начин на работа.

Деновите кога компаниите сите свои документи и информации ги чуваа во сопствена мрежа која е изолирана и недостапна за остатокот од светот, се далеку зад нас. 

Како ризик кој е најочигледен е самото тоа што најголемиот дел од работните задачи се изведуваат online  преку глобалната мрежа. Безброј мобилни платформи, веб сервиси кои се достапни до сите, работа во облак, паметни телефони и уште многу други побаруваат засебна заштита како резултат на нивната изложеност и ранливост.

Технолошкиот развој, забрзана дигитализација, меѓутоа исто така и Ковид пандемијата создадоа огромни можности за хакерите и кибернетските измамници. Во време на пандемијата бројот на phishing пораки е зголемен за 600%.

Една од пет компании е жртва на кибернетски напад како резултат на работа од дома. Компанијата Google излезе со податок дека на почетокот на пандемијата, само во април 2020 година биле блокирани 18 милиони пораки кои биле препознаени како опасни.

Како резултат на сето ова, загубите на компаниите предизвикани од кибернетски криминал се  големи и стануваат уште поголеми. Полoвина од кибернетските напади се насочени кон малите и средни компании поради тоа што се претпоставува дека тие немаат преземено соодветни мерки за заштита.

Тука битно е да се напомене дека многу компании прават една многу суштинска грешка. Со цел да бидат конкурентни на пазарот и да бидат во тренд ја форсираат дигиталната трансформација на сметка на кибернетската безбедност која е запоставена или во најмала рака не е во чекор со дигитализацијата.

Кибернетската безбедност е клучен сегмент од дигитализацијата која  штити од кибернетските напади и како таква треба да е составен дел на сите процеси на дигиталната трансформација.

Кибернетската безбедност не смее да се смета како технички или ИТ проблем туку потребно е да биде еден од приоритетите во рамките на една компанија. Тука голема улога игра и раководството на компанијата кое треба активно да ја промовира кибернетската безбедност.

Од тука може да се надоврземе на почетната елаборација  дека работата од дома е новата нормалност на денешново време меѓутоа со себе носи многу опасности и скриени замки. Поради тоа целокупниот процес треба да се постави на здрави нозе и да се преземат вистинските чекори со цел да се минимизираат ризиците кои произлегуваат од него.

На почетокот треба да се изработи соодветна документација со која ќе се дефинира под кои услови и како ќе се одвива работата од дома. Треба да се изработат правилници, процедури, упатства , методологии  во кои прецизно ќе се  категоризираат работните места.

Исто така во нив ќе се одредат условите кои треба да ги исполни новата работна околина, опремата која треба да се поседува, начинот на поврзување со ресурсите и  инфраструктурата на компанијата  и секако исполнување на законските обврски во поглед на ваквиот начин на работа.

Откако сето тоа ќе се документира се преминува кон практично имплементирање на процесот преку обезбедување на неопходната информатичка, комуникациска опрема и едукација на вработените за користење на таа опрема преку претходно дефинирани правила и постапки.

На крај може да се резимира дека работењето од дома е нова реалност која носи многу олеснувања и бенефити како за компаниите така и за вработените. Се претпоставува дека до 2035 година ќе има над 1 милијарда луѓе кои ќе работат од дома. Ќе се намали емисијата на штетни гасови во атмосферата.

Според некои претпоставки исто така ќе се дисперзира и работното население надвор од големите градски средини. Ќе се намали опасноста од пренесување на заразни болести а како резултат на тоа и ќе се избегне намалена работна продуктивност.

Но, сепак постојат и предизвици и опасности од ваквиот начин на работење. Осаменоста и недостаток на комуникација е еден од тие предизвици и начинот на справување со него. Компаниите треба да работат на овој предизвик и да преземаат соодветни чекори за подобрување на менталното здравје кај вработените.

Исто така како предизвик се јавува и  тоа што не сите вработени имаат опремени  работни простории во кои ќе можат да работат. Затоа компаниите  треба да ги опремат своите вработени со неопходните основни средства за работа од дома. Управувањето со сопственото работно време исто така е предизвик.

Во минатото се знаеше работниот ден кој обично трае од 8 до 16 часот, а потоа се одеше дома кон своите приватни обврски . Со работа од дома тој баланс е нарушен и многу од вработените ги имаат изместено тие граници па имаат чувство дека работат преку цел ден.

Компаниите и раководството тука треба да имаат проактивна улога и да ги охрабруваат вработените да ги завршуваат своите обврски во рамките на своето работно време.

Како најголем предизвик или подобро кажано опасност која демне постојано при работа од дома се кибернетските напади. Масовната дигитализација е незапирлив процес и тој ќе продолжи со уште поголема динамика.

Работата во облак ќе се зголемува, а со тоа и опасноста од компромитирање на податоците кои се чуваат таму. Регулативата за заштита на лични податоци е исто така многу битен елемент во овие времиња на дигитална револуција.

На пазарот се појавуваат еден куп на нови технологии кои со себе носат и нови и непознати опасности. Поради тоа треба да се биде внимателен и да се пристапува со максимална претпазливост и сериозност при имплементирањето  на работење од дома.

Најбитно е да се започне процесот, зошто како што некогаш некој мудар човек кажал: 
Не е битно колку споро се движиш сè додека притоа не запираш.

Приливи од дивиденди од домашни и странски компании во пензиските фондови управувани од Сава пензиско друштво

Posted on by sava_blog_dev

Ве информираме дека во периодот од 22.07.2022 – 03.08.2022 година на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд пристигнаa приливи од камати во износ од 3.824.686,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки, приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 15.626.553,00 денари и прилив од камата од инвестиции во домашни обврзници издадени од банки, во износ од 960.592,00 денари.

Во истиот период на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд, пристигнаа приливи од дивиденди во износ од:

  • 12.577,60 САД долари, од инвестираните средства во компанијата VERIZON COMMUNICATIONS INC,

–      23.970,80 САД долари, од инвестираните средства во компанијата JP MORGAN CHASE & CO. и

–      589.391 денари, од инвестираните средства во компанијата ВИТАМИНКА АД ПРИЛЕП.

Во истиот период на сметката на Сава пензија плус, Отворен доброволен пензиски фонд пристигнаа приливи од камати во износ од 139.908,00 денари по основ на орочени депозити во домашни банки, прилив од камата од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 299.785,00 денари и прилив од камата од инвестиции во домашни обврзници издадени од банки, во износ од 741.028,00 денари.

Во истиот период на сметката на Сава пензија плус пристигнаа приливи од дивиденди во износ од:

–      367,36 САД долари, од инвестираните средства во компанијата VERIZON COMMUNICATIONS INC,

–      784,00 САД долари, од инвестираните средства во компанијата JP MORGAN CHASE & CO. и

–      281.744,00 денари, од инвестираните средства во компанијата ВИТАМИНКА АД ПРИЛЕП.

Овие приливи кои се резултат на инвестирањето на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови, им припаѓаат на членовите и на пензионираните членови на фондовите и влијаат на висината на пензиските заштеди.

Повеќе информации за резултатите од инвестирањето на средствата на пензиските фондови со кои управува Сава пензиско друштво имате на https://www.sava-penzisko.mk/mk-mk/company/financial-report/2022/

Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk

ESG практики во инвестициското одлучување на Сава пензиско друштво а.д. Скопје

Posted on by sava_blog_dev

Односот кон животната средина, социјалните аспекти и корпоративното управување содржани во кратенката ESG (Environmental, Social and Governance) се збир на критериуми со кои се оценува однесувањето на компаниите од страна на општествено одговорните инвеститори во процесот на проверка/скрининг на потенцијалните инвестиции.

Критериумите за животната средина се однесуваат на мерењето, објавувањето и поставените цели за намалување на негативниот отпечаток на една компанија кон животната средина, вклучувајќи ги и корпоративните политики кои се однесуваат на климатските промени и целите поставени со Парискиот договор.

Социјалните критериуми се однесуваат на системот на управување со односот кон вработените, добавувачите, клиентите и заедниците каде што компанијата функционира, додека оценката на корпоративното управување е насочено кон квалитетот на управувањето од страна на раководството на компанијата, платите и надоместоците на раководството, надворешните ревизии, внатрешните контроли, правата на акционерите итн.

Користењето на ESG критериумите во оценката на потенцијалните инвестиции е во голем пораст бидејќи сè повеќе инвеститори и издавачи ги користат податоците за ESG за да го поддржат нивното одлучување за инвестирање.

Растот делумно произлегува од регулаторните барања насочени кон институционалните инвеститори, како пензиските фондови и банките, но причина за пораст е и зголемената свесност на инвеститорите за одржливиот развој.

Практиката на ESG инвестирање започна во 1960-тите како општествено одговорно инвестирање, при што инвеститорите исклучуваа акции или цели индустрии од нивните портфолија врз основа на деловни активности како што се производството на тутун, алкохолни пијалаци, организирање на игри на среќа или коцкање или вмешаност во режимот на апартхејдот во Јужна Африка.

ESG практиките сега се цврсто инкорпорирани во агендите на институционалните инвеститори и управувачите со средства. Додека некои инвеститори го сметаа ESG како нешто повеќе од вежба со штиклирање пред неколку години, сега овој пристап претставува клучна алка од процесот на инвестирање, а регулаторните тела одиграа клучна улога во ова.

Всушност, усогласувањето со регулаторниот развој е еден од главните двигатели во прифаќањето на ESG, според истражувањето на Барнет Вадингам, спроведено меѓу пензиските фондови и управувачите со средства.

Анкетата покажува дека 91% од испитаниците велат дека еволуирачката регулатива и законските барања се клучен фактор зошто ги земаат предвид ESG размислувањата при нивното одлучување и спроведување на инвестициите.

Други причини вклучуваат управување со ризик (77%), препораки од советници (57%), побарувачка од членовите, корисниците и креаторите на политики (28%) и влијанијата од колегите (17%). (Извор: Barnett Waddingham, Sustainable Investor Insights Survey)

Сава пензиско друштво а.д. Скопје, зазема активен став за примената и почитувањето на ESG стандардите во процесот на инвестициското одлучување, во доменот на инвестиции во странски компании и македонски акционерски друштва.

Активно го следиме развојот на настаните на ова подрачје, особено развојот на регулативата на ова поле на светско ниво, насочена помеѓу другото и кон проблематиката на greenwashing, односно искажувањето на неосновани или погрешни тврдења за карактеристиките на одржливост и придобивките од инвестицискиот продукт.

Одлуките ги носиме критички и на рационална основа, позиционирајќи ги портфолијата на пензиските фондови на начин за кој имаме разумно уверување дека е во најдобар интерес на членовите на фондовите со кои управуваме.

Во однос на нашата изложеност кон странски финансиски инструменти, при разгледување на ESG перформансот на странските компании, во предвид се земаат повеќе показатели, соодветно групирани во трите подгрупи: животна средина, општествена и социјална одговорност и корпоративно управување.

Во отсуство на обврзувачка регулатива, пензиските фондови како институционални инвеститори и засегната страна од практиките на компаниите во кои се инвестирани средствата, играат клучна улога во подобрувањето на практиките на домашните компании.

Сава пензиско друштво а.д. Скопје водејќи се од својата визија за транспарентност и високи морални вредности, како и посветеноста на градење на одржливоста на пензискиот систем, човечката околина и општеството во целина, како одговорен управувач во низа македонски акционерски друштва, со примена на пристапот на активно сопствеништво (active ownership), за ESG практиките на компаниите зборува директно, преку учество на акционерски собранија, како и директен контакт со менаџментот на акционерските друштва, со цел подобрување на одржливоста на компаниите, како и намалување на економските ризици во иднина.

За учеството и активностите на Сава пензиско друштво а.д. Скопје при застапување на пензиските фондови на акционерските собранија на домашните компании може да се прочита детално на web страната на Друштвото, во делот каде се објавуваат Извештаите од учеството на акционерски собранија.

Приказна за раѓањето на шаховската игра

Posted on by sava_blog_dev

Многу одамна на територија на денешна Индија постоело кралство со кое на тирански начин владеел индискиот крал Шахрам (превод од оригинал: Shahram). Голема пасија на кралот Шахрам била играње на различни игри, и тој користел поголем дел од неговото слободно време да ги игра неговите омилени игри. Сепак, поради тоа што кралот секојдневно ги играл истите игри за брзо време сфатил дека игрите му станале досадни и дека не му причинуваат големо задоволство. Ниту една игра не била доволно интересна за да го задржи вниманието на кралот подолго време.

Поради овој „голем проблем“ кралот Шахрам наредил на неговите советници да пронајдат нова игра која би ги имала следните карактеристики:

  • да биде високо компетитивна – што значи играта да има победник,
  • да биде интересна и привлечна така што секој би можел да ја игра и
  • никогаш да не може да стане досадна.

Јавен оглас бил објавен низ целото кралство и наскоро многу игри биле презентирани пред кралот Шахрам. По истек на неколку недели и многу одбиени игри пред кралот се појавил еден мудар математичар кој ја претставил играта „чатуранга“ пред неговото височество (превод од оригинал: Chaturanga). Мудриот човек ја опишал играта на следниот начин: Играта „чатуранга“ е борба помеѓу две армии, од кои секоја армија е водена од крал кој командува со својата војска и целта е да се порази другиот крал. Покрај кралот има и други фигури – 1 кралица и 4 типови фигури: топ, коњ, ловец и пиони. Играта е многу слична како и во реалниот живот – кралот сам не може да победи во ниту една битка.

Кралот Шахрам почнал да ја игра играта и истата многу му се допаднала. Преку играње на „чатуранга“ кралот сфатил дека неговата кралица, армијата и поданиците се еднакво важни за да биде кралството безбедно и да има среќни жители. Како резултат, убедлив победник на јавниот оглас била играта „чатуранга“. Впрочем, кралот Шахрам бил толку импресиониран од играта што му понудил на математичарот самиот да ја определи неговата награда – во злато и сребро од кралскиот трезор. На големо изненадување на кралот, мудриот математичар ја одбил понудената награда и наместо злато и сребро ја побарал следната награда:

  • на првото поле од шаховската табла ќе ставите едно зрно пченица. Со секое наредно поле ќе го дуплирате зрното што значи на второто поле ќе има 2 зрна, на третото поле 4 зрна, на четвртото поле 8 зрна и така се до последното поле на шаховската табла – 64 поле. 

Кога го слушнал барањето на математичарот за замена на наградата – наместо злато и сребро да земе пченица – кралот Шахрам се почувствувал многу навреден поради тоа што како прво – бил одбиен, а како второ – сметал дека наградата за оваа прекрасна игра нема да биде адекватна. Сепак, кралот се согласил и наредил на неговите поданици да го реализираат барањето за „скромната“ награда според инструкциите на математичарот. По извесно време, поданиците се појавиле пред кралот Шахрам и соопштиле дека таква огромна количина на пченица не постои во целото кралство! Колку шокантно и да изгледа, поданиците пресметале дека на последното 64 поле треба да има = 9,223,372,036,854,775,808 зрна пченица, додека вкупната шаховска табла треба да содржи вкупно = 18,446,744,073,709,551,615 зрна пченица.

Практично, барањето на математичарот е употреба на „compound interest rate“ со стапка на принос од 100% за период од 64 години. Според математичка формула, вкупниот износ на зрна пченица би бил 1*(1+100%)^64 = 18,446,744,073,709,551,615. Кралот Шахрам се насмеал и му било мило што мудриот математичар го научил на уште една голема лекција – а тоа е: Силата на 8-то светско чудо за кое пишував во претходниот блог (https://nikogassami.mk/investiranje/8-to-svetsko-chudo-slozhenata-kamatna-stapka/).

Сава пензиско друштво а.д. Скопје со донација на Сензорна соба за ООУ „Ј. Х. Песталоци“ – Скопје го прослави својот 17ти роденден

Posted on by sava_blog_dev

Нашето Друштво основано во 2005та година, прославува 17 години на постоење. Во овие 17 години, успешно ја спроведуваме нашата мисија да обезбедиме финансиска сигурност и одржлива иднина за нашите членови, нашите вработени, нашите партнери и нашите сопственици.

Преку раст на вредноста на пензиските заштеди се стремиме да обезбедиме соодветна пензија за нашите членови. На вработените им овозможуваме професионален и личен развој, а на сопствениците соодветен поврат на капиталот. Преку одговорно работење ние креираме вредност за општеството.

Овогодинешното одбележување на нашиот роденден беше во насока на создавање на поубава и поздрава иднина за генерациите кои доаѓаат, преку организирање на низа  општествено одговорни активности, кои беа под иницијативата СРЦЕ ЗА СВЕТОТ. Оваа иницијатива, која се спроведува на ниво на Сава Осигурителна Групација ја става во фокус општествената одговорност и придонесот кон одржлив развој на сите членки во оваа Групација и на сите поединци, вработени во Групацијата, преку корпоративно волонтерство.

Како еден сегмент од оваа иницијатива е и донацијата на средства за опремување на Сензорна соба во едно од основните училишта на територија на градот Скопје.

„Како компанија која односот кон човечката околина и општеството го гради единствено преку призмата на одржливост и инклузивност, со огромно задоволство ја прифативме  иницијативата на раководството на ООУ „Јохан Хајнрих Песталоци“ да ја реализира донацијата за адаптирање на една од образовните простории во специјална, Сензорна соба која ќе одговори на предизвиците со кои се соочуваат децата со атипичен развој“ – истакна Коста Ивановски – Член на Управниот Одбор на отворањето на Сензорната соба.

Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk