Tag: penzija

Што се тоа обврзници за катастрофа (CAT bonds)?

Во последните години, поради зголемениот број на климатски непогоди и нивниот интензитет, сѐ повеќе во светот се зборува за обврзници за катастрофа. Тие се еден вид хартии од вредност поврзани со осигурување (ILS или insurance-linked security). Обврзниците за катастрофа се должнички инструменти издадени од осигурителни и реосигурителни компании за собирање средства во случај на поголема катастрофа, како што е земјотрес, ураган или поплава. Доколку се случи наведената катастрофа, издавачот на обврзниците (обично осигурителна компанија) може да ги искористи средствата за исплата на штети, а инвеститорите може да изгубат дел или целата главнина. Обврзниците за катастрофи потекнуваат од последиците на неколку големи природни катастрофи кои ги погодија Соединетите Американски Држави во 1990-тите и предизвикаа осигурителната и реосигурителната индустрија да ги преиспита нивните досегашни методи.

Каков е принципот на функционирање на овој тип обврзници?

Кога се издаваат обврзниците за катастрофа, осигурителната компанија ги депонира собраните средства на посебна сметка, со тоа што потоа овие средства се инвестираат во нискоризични хартии од вреност. Инвеститорите добиваат периодични исплати на камати од оваа сметка. Доколку се случи настан кој предизвикува активирање (на пример ураган со одредена јачина), издавачот на обврзниците може да ја искористи главнината за покривање на побарувањата од осигурениците по основ на штети, а инвеститорите можат да ја загубат својата инвестиција, целосно или делумно.

Кои се придобивките на обврзниците за катастрофа?

• Диверзификација: Обврзниците за катастрофа им нудат на инвеститорите можност да ги диверзифицираат своите портфолија со класа на средства што не е во корелација со традиционалните финансиски пазари.
• Високи приноси: Поради повисокиот ризик, обврзниците за катастрофа вообичаено нудат повисоки приноси споредено со останатите инструменти со фиксен принос.
• Трансфер на ризик: Осигурителните и реосигурителните компании ги користат овие обврзници за да извршат трансфер на ризик од катастрофални настани на инвеститорите, овозможувајќи им да управуваат со нивната финансиска изложеност.

Кои се главните ризици поврзани со обврзниците за катастрофа?

• Загуба на главнината: Инвеститорите можат да загубат дел или цела главнина доколку се случи настан за активирање.
• Комплексност: Обврзниците за катастрофа можат да претставувват комплексни финансиски инструменти, кои бараат добро разбирање од моделирање на ризици и осигурителните пазари.
• Пазарни услови: Вредноста на обврзниците за катастрофи може да биде под влијание на промени во пазарните услови, како каматните стапки и побарувачката од инвеститорите.

Која е големината на пазарот на обврзници за катастрофа?

Заклучно со првиот квартал на 2024 година, пазарот на обврзници за катастрофа достигна рекордна големина од $44,53 милијарди. [1]Ова претставува значителен пораст од претходните години, доколку имаме предвид дека на крајот на 2022 година големината на овој пазар била околу $35,5 милијарди. Новите издавања само во 1. квартал на 2024 година изнесуваат над $4,2 милијарди. Растот на овој пазар ја одразува зголемената побарувачка за алтернативни механизми за пренос на ризик и привлечноста на диверзифицираните инвестиции со висок принос.

Каква е иднината на ваквите обврзници?

Бидејќи климатските промени и урбаниот развој продолжуваат да ја прецртуваат мапата за осигурување, се очекува побарувачката за обврзници за катастрофа да расте. Овие обврзници обезбедуваат вредна алатка за осигурителните компании да управуваат со нивната изложеност на ризик, притоа нудејќи им на инвеститорите атрактивни приноси. Накратко, обврзниците за катастрофа се единствен и иновативен начин за управување со финансиските ризици поврзани со природните катастрофи. Тие нудат бенефиции и за осигурителните компании и за инвеститорите, но доаѓаат со свој сет на ризици кои треба внимателно да се разгледаат.

Инфографик за обврзници за катастрофа

Важна напомена: Содржината на овој блог е од информативен карактер. Сава пензиско друштво а.д. Скопје, ОЗПФ Сава пензиски фонд и ОДПФ Сава пензија плус досега не се изложени на никаков начин кон оваа класа средства, бидејќи не постојат услови согласно актуелните законски и подзаконски акти. 

[1] https://www.applebyglobal.com/wp-content/uploads/catastrophe-bond-ils-market-report-q1-2024.pdf?citationMarker=43dcd9a7-70db-4a1f-b0ae-981daa162054, посетен на 13.12.2024

Контекст

Во динамичниот свет на управувањето со инвестициите, одржливоста стана клучен фокус. Инвеститорите сѐ повеќе бараат можности кои се усогласени со нивните еколошки вредности. Сепак, напливот на побарувачка за зелени инвестиции истовремено доведе и до пораст на ,,greenwashing”, односно практика каде компаниите или управувачите со средства лажно тврдат дека се наклонети кон заштита на природата. Овој блог навлегува во ,,greenwashing” од перспектива на управувањето со инвестиции, истражувајќи ги неговите импликации, идентификувајќи ги знаците на предупредување и нуди стратегии како да се избегне истото.

Што всушност претставува ,,greenwashing”?

,,Greenwashing” се случува кога компанија или управувач со инвестиции ги преувеличува или фабрикува своите еколошки акредитиви за да привлече инвеститори. Оваа измамничка практика може да ги доведе во заблуда инвеститорите, да ги поткопа вистинските напори за одржливост и на крајот да ја намали довербата во пазарот.

Импликации од ,,greenwashing”

• Ерозија на довербата: ,,Greenwashing” може значително да ја оштети довербата на инвеститорите. Доколку инвеститорите откријат дека нивните средства не се инвестирани во зелени инструменти или компании чие делување не ѝ штети на природата, како што тоа било претходно акцентирано, истото може да доведе до разочарување и губење на довербата во одржливите инвестициски производи.
• Пазарна дисторзија: Распостранетоста на ,,greenwashing” може да креира дисторзии на пазарот, отежнувајќи им на вистинските ентитети кои се посветени кон одржливост да бидат препознаени. Ова може да го попречи севкупниот напредок кон поодржлива економија.
• Регулаторни ризици: Како што регулаторите стануваат повнимателни, компаниите и управувачите со средства кои се занимаваат со ,,greenwashing” би можеле да се соочат со правни и финансиски реперкусии. Ова може да вклучува казни, санкции и оштетување на угледот.

Идентификување ,,greenwashing”

Инвеститорите треба да бидат претпазливи и да внимаваат на:

• Нејасни тврдења: Бидете претпазливи за инвестициските производи кои даваат широки, неосновани тврдења за нивното влијание врз животната средина. Фразите како „еколошки“ или „зелени“ без конкретни детали може да бидат знак за ,,greenwashing”.
• Недостаток на транспарентност: Вистинските одржливи инвестиции обезбедуваат јасни и детални информации за нивните практики и влијанието врз животната средина. Недостатокот на транспарентност или неподготвеноста да се обелоденат таквите информации е причина за загриженост.
• Неконзистентно известување: Барајте конзистентност во извештаите за одржливост и ревизија од трети страни. Неконзистентното или реткото известување може да укаже дека компанијата или фондот не се посветени на одржливост како што претходно тврделе.

Стратегии за да се избегне ,,greenwashing”

• Спроведете темелно истражување: Извршете длабинска анализа на инвестицискиот производ. Побарајте сертификати од трети страни, детални извештаи за одржливост и докази за вистинско влијание врз животната средина.
• Остварете контакт со управувачите на средства: Поставувајте им конкретни прашања на управувачите на средства за нивните практики за одржливост и како тие го мерат и известуваат нивното влијание врз животната средина. Вистинските менаџери ќе бидат транспарентни и отворени со информации.
• Искористете ги рејтинзите за ESG: Оценките за еколошки, социјални и управувачки аспекти (ESG) можат да обезбедат значаен увид во практиките за одржливост на компаниите и фондовите. Сепак, важно е да ја разберете методологијата зад овие оценки и да ги користите како една од неколкуте алатки во вашата проценка.

Студии на случај

Пример бр. 1: Фондот XYZ тврдел дека е лидер во одржливо инвестирање, но подоцнежната истрагата открила дека значителен дел од неговото портфолио е инвестирано во компании кои произведуваат фосилни горива. Ова несовпаѓање ја истакнува важноста од темелно испитување на самите тврдења на фондот.

Пример бр. 2: ABC корпорацијата се рекламирала како компанија чие делување не ѝ наштетува на природата, но на крајот било откриено дека нејзините извештаи за одржливост се неконзистентни и во истите недостигаат детали. Инвеститорите кои се потпираа исклучиво на маркетиншките материјали на компанијата беа доведени во заблуда.

Заклучок

,,Greenwashing” претставува значаен предизвик во доменот на одржливото инвестирање. Со тоа што ќе бидат внимателни и ќе спроведат темелна анализа, инвеститорите можат да се заштитат од измамнички практики и да придонесат за вистинска одржлива иднина. Како што се развива пазарот, од клучно значење е и инвеститорите и регулаторите да работат заедно за да обезбедат транспарентност и интегритет во одржливите инвестициски практики.

Македонскиот јазик изобилува со голем број на зборови кои имаат засебно значење и нема потреба од користење на еден ист збор за две различни намени. Па така, во економијата и финансиите користиме зборови кои самите го опишуваат финансискиот производ, состојба, настан…

Сепак, два финансиски производи во најголем дел од случаите се погрешно перцепирани од јавноста, односно погрешно е перцепирана нивната намена и значење, иако нивното име јасно ги опишува. Секако треба да се напомене дека перцепцијата кај јавноста ја прават лицата кои работат со тие финансиски производи, ги претставуваат и продаваат, па таа забуна (намерна или ненамерна) најчесто доаѓа од самите продавачи на производите. Финансиските прозводи за кои станува збор се доброволно пензиско и животно осигурување.

Овој блог пост е започнат на овој начин со цел уште од почеток да сфатиме дека во името на финансискиот производ стои и неговата намена, односно може веднаш да кажеме дека животно осигурување е осигурување на живот, а  доброволно пензиско осигурување е осигурување за пензија. Доколку животното осигурување беше осигурување за пензија, тогаш ќе се викаше пензиско, и обратно.

Во продолжение во кратки црти ќе бидат објаснети двата производи со цел најлесно да се препознаат разликите и бенефициите на двата финансиски производи.

Доброволно пензиско осигурување:

• Цели да ја поддржи финансиската сигурност во пензионерските денови, односно претставува дополнителен пензиски доход;
• Секој член има своја индивидуална сметка на која се штедат средства додека работи и уплаќа, односно штеди, а увидот во истите е постојано овозможен;
• Средствата на индивидуалната сметка на членовите се инвестираат и оплодуваат во периодот на членување, а оплодување продолжува и по започнување на исплатата;
• Помага за поддршка на животниот стандард и по пензионирањето (научните студии докажаа дека по пензионирање, животниот стандард на човекот се намалува поради намалените приходи);
• Средствата на индивидуалните сметки во доброволните пензиски фондови се во сопственост на членовите, а не во сопственост на друштвото. Истите се целосно наследни согласно Законот за наследство и не постојат услови кои треба да се исполнат за да се овозможи наследството на средствата.

Животно осигурување:

• Обезбедува износ на пари (death benefit) за одредени бенефициери (корисници) кои најчесто се членовите во фамилијата, по смртта на осигуреното лице, во случај на негова смрт во осигурениот период;
• Нуди финансиска заштита на семејството или лицата кои се финансиски зависни од осигуреникот;
• Се фокусира на финансиска заштита на блиските и саканите во случај на смрт на осигуреникот во периодот на важење на полисата;
• Нуди поврат на уплатените средства (со или без принос во зависност од продуктот) при доживување по истекот на договорениот период на полисата.

Клучни разлики:

• Животно осигурувањето се фокусира на обезбедување на финансиска заштита на бенефициерите (корисниците) по смртта на осигурениот доколку дојде до неа во периодот кој го покрива осигурвањето, додека доброволното пензиско осигурување цели да креира  дополнителен прилив на приходи за време на пензија.
• Пензиското осигурување има изразита штедна компонента и оплодување на средствата со цел одржување на куповната моќ на парите, додека пак ризико-факторот кај животното осигурување ги намалува вкупно вложените средства на осигуреникот (колку постар е осигуреникот, толку ризикот за настанување на смрт е поголем и претставува ризик за друштвото за животно осигурување), со што осигуреникот има помала куповна моќ, а ист или сличен износ на расположливи средства по истек на осигурениот период, поради ефектот на инфлацијата низ годините на осигурување.

Може да заклучиме дека иако различни, сепак животно осигурување и доброволно пензиско осигурување играат клучни улоги во обезбедувањето на финансиската иднина. Разбирањето на овие разлики може да помогне во носење на правилна одлука за долгорочно финансиско планирање за секого. Тоа значи дека при одлучување во кој од овие два финансиски продукти да се вложува, клучен аргумент е целта на вложувањето. Дали целта е дополнителен извор на приходи кога веќе не сме дел од работната сила, или целта е да се обезбеди семејството, односно лицето кое е финансиски зависно од носителот на полисата,  во случај на смрт во осигурениот период. . Оттука, во многу случаи оптимална е одлукта да се избере добар сооднос во инвестирање помеѓу пензиско осигурување и осигурување на живот.

Поставување на СМАРТ цели

Откако во претходните текстови се запознавме со вештините за подобрување на деловната  комуникација, во овој текст ќе се запознаеме со правилното поставување на цели.

Правилното поставување на цели е од исклучителна важност, бидејќи истите треба да се јасно дефинирани и да постои можност да се мери нивното спроведување.

Деловните цели може да биде од следна природа: 

• цели кои се насочени кон остварување на резултат, 
• цели насочени кон развој (на пример: знаење, компетенции), и
• процесни цели, односно цели насочени кон истражување на нешто ново (на пример: искуство, знаење).

За правилно поставување на целите може да ни послужи СМАРТ методата. Со примената на оваа метода целите е потребно да се состојат од следните елементи:

• S (specific) – специфични,
• M (measurable) – мерливи,
• A (achieavable) – остварливи,
• R (relevant) – релевантни,
• T (timely) – временски дефинирани.

Специфични: целите треба да бидат конкретни и јасно дефинирани. На тој начин се дефинира она што сакаме да се постигне и се дава јасна насока на делување, што го олеснува ефективното фокусирање на ангажманот и ресурсите кон остварување на целта.

Мерливи: целите треба да бидат мерливи за да може да се следи нивното остварување, односно потребно е да се следи напредокот и дали сме на “прав пат“ кон остварување на целта. Примената на конкретни критериуми за оценување ќе ни помогне во идентификувањето на потреба од прилагодувања за конечно остварување на целта.

Остварливи: целите треба да бидат остварливи со постоечките ресурси кои ни стојат на располагање. Нереалните цели може да доведат до демотивација на членовите на тимот кои е потребно да ги спроведат истите.

Релевантни: целите треба да бидат значајни и релевантни за нашата работа. Истите е потребно да се усогласат со вредностите, приоритетите и долгорочните планови на организацијата. Поставувањето релевантни цели гарантира дека ја фокусирате вашата енергија на она што навистина е важно и придонесува за вашиот личен или професионален раст.

Временски дефинирани: Поставувањето краен рок создава чувство на итност и помага во одредувањето приоритет на задачите. Тоа го спречува одложувањето и поттикнува навремено делување. Дополнително, одредувањето на временска рамка обезбедува јасна крајна точка за оценување на успешноста и одредување на следните чекори.

Пример за поставување на СМАРТ цел за личен професионален развој:

Специфично: да се заврши професионална сертификација за управување со проекти во наредните 12 месеци,

Мерливо: да се положи испит за сертификација со резултат од 80% или повисоко,

Остварливо: одвојување на 5 часа неделно за учење и подготовка,

Релевантно: подобрување на вештините за управувањето со проекти, што може да резултира со напредок во професионалната кариера,

Временски дефинирано: да се заврши сертификацијата до 31.12.2024.

Како што е видливо целта ги состои сите потребни елементи одредени со СМАРТ методата со што лесно може да се следи спроведувањето на истата. Се надеваме дека оваа метода ќе Ви послужи за Вашите редовни деловни потреби.

Зошто лидерот на тимот не треба да нуди решенија

Откако се запознавме со двата основни начини на размислување кај учесниците во тимот (fixed mindset и growth mindset), употребата на структурирани пораки во секојдневната комуникација и примената на психолошки безбедна средина за вработените, следи анализа на улогата на лидерот на тимот во рамките на овие процеси.

Битно е лидерот на тимот да не нуди решенија бидејќи на тој начин ја намалува индивидуалноста на членовите на тимот, го обесхрабрува независното размислување и ги намалува вештините на членовите на тимот за решавање на проблеми. 

Негативни последици од нудењето на решенија од лидер на тимот се следните:

• Ако лидерот им обезбедува решенија на вработените, тогаш тие ќе се потпрат на неговите одговори и нема да развијат чувство на сопственост и одговорност,  
• Нудењето решенија од страна на лидерот ги спречува вработените да размислуваат критички, да бидат креативни и да учат во процесот на решавање на проблемите што резултираат со попречување на нивниот раст и развој,
• Нудењето решенија од лидерот може да резултира вработените да станат зависни и ги спречува вработените да размислуваат независно и да се двоумат при процесот на носење на одлуки.

За да се постигне максимален ефект од страна на лидерот на тимот, потребно е тој да ги примени следните начела на однесување:
– Поставување прашања со отворен крај,
– Активно слушање,
– Охрабрување на соработката помеѓу колегите,             
– Појаснување на улогите и очекувањата од вработените,
– Охрабрување на само-рефлексија, преку пренесување на повратни информации (feedback),
– Обезбедување на ресурси и обуки за подобрување на вештините на вработените,
– Промовирање на можностите за учење како начин за личен раст и развој.

Примена на овие методи, може да биде катализатор со помош на кој ќе се креира средина која ја охрабрува автономијата на вработените, го охрабрува независното размислување и овозможува членовите на тимот да ги развијат своите вештини за решавање проблеми.

Во наредниот текст ќе се запознаеме со правилното поставување на цели, односно поставување на СМАРТ цели.

Психолошки безбедна средина

Претходно во комуникациски вештини се запознавме со двата основни начини на размислување кај учесниците во тимот (fixed mindset и growth mindset) и употребата на структурирани пораки во секојдневната комуникација.

Од исклучителна важност е деловната комуникација да се одвива во околности кои обезбедуваат психолошки безбедна средина за вработените.

Психолошки безбедна средина претставува работна средина каде што сите се чувствуваат слободно да комуницираат за сите теми, да презентираат идеи, прашања, размислувања или да презентираат констатирани грешки и каде веруваат дека за тоа нема да бидат казнети или омаловажени. Односно, тоа претставува организациска клима каде работата е добро поставена, менаџерите се достапни за комуникација и отворено се поставуваат и дискутираат прашања.

За обезбедување на психолошки безбедна средина потребно е да се промовира самосвест и да се ценат нови идеи од членовите на тимот. Отворено да се разговара за работните процеси каде секој може да го искаже своето мислење и да понуди повеќе можни решенија.

Подобрувањето на работната средина ќе се овозможи доколку менаџерот на тимот ги информира членовите на тимот за новите настани, ги појаснува очекувањата и обврските од секој член од тимот како и да ги појасни причините за промени, доколку се спроведуваат. Од друга страна, членовите на тимот е потребно да имаат можност да го искажат своето мислење, кое менаџерот е потребно да го цени колку што е можно повеќе.

Притоа, основните психолошки потреби на членовите на тимот може да бидат од следна природа:

• потреба за структура (кога, каде, зошто, како),
• препознавање (лична вредност, квалитетно спроведена работа, надминување на предизвиците, независност),
• активност (учење, постигнување, совладување, забава, иновации).

Доколку се овозможи психолошки безбедна средина за вработените и доколку се одговори на нивните психолошки потреби, може да се очекува зголемена ефективност и продуктивност од членовите на тимот што е придобивка за сите.

Каква треба да е улогата на лидерот во рамките на овој процес е наредна тема на серијалот за комуникациски вештини. Се читаме повторно за недела дена.