Ве информираме дека во периодот од26.06.2022 – 10.07.2022 година на сметката на Отворен задолжителен пензиски фонд Сава пензиски фонд, пристигнаa приливи од камати во износ од 8.341.660,00 денари, по основ на орочени депозити во домашни банки и приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 11.097.740,00 денари.
Во истиот период на сметката на Сава пензиски фондпристигнаа приливи од дивиденди во износ од:
– 97.896,21 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд VANGUARD S&P 500 ETF;
– 4.706,53 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд INVESCO GLOBAL WATER ETF;
– 34.680,25 САД долари, од инвестираните средства во компанијата SHELL PLC;
– 1.828.500,00 денари, од инвестираните средства во компанијата ПРИЛЕПСКА ПИВАРНИЦА АД ПРИЛЕП и
– 13.860,06 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд ISHARES IBOXX INVESTMENT GRADE CORPORATE BOND ETF.
Во периодот од 26.06.2022 – 10.07.2022 година на сметката на Отворен доброволен пензиски фонд Сава пензија плус, пристигна прилив од камати во износ од 230.583.361,00 денари по основ на орочени депозити во домашни банки и приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 413.825,00 денари.
Во истиот период на сметката на Отворен доброволен пензиски фонд Сава пензија плус, пристигна прилив од дивиденда во износ од:
– 3.145,75 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд VANGUARD S&P 500 ETF;
– 143,77 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд INVESCO GLOBAL WATER ETF;
– 1.251,75 САД долари, од инвестираните средства во компанијата SHELL PLC;
– 442.000,00 денари, од инвестираните средства во компанијата ПРИЛЕПСКА ПИВАРНИЦА АД ПРИЛЕП и
– 391,50 САД долари, од инвестираните средства во инвестицискиот фонд ISHARES IBOXX INVESTMENT GRADE CORPORATE BOND ETF.
Овие приливи кои се резултат на инвестирањето на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови, им припаѓаат на членовите и на пензионираните членови на фондовите и влијаат на висината на пензиските заштеди.
Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk
Кои услови се потребни да се стекне право на старосна пензија?
Старосна пензија може да се оствари со исполнување на следните 2 услови:
Навршување на возраст од 62 години за жена и 64 години за маж, и
Минимум 15 години платен работен стаж
Како да се оствари ова право?
Откако ќе ги исполните двата услови погоре, потребно е да се поднесе барање за старосна пензија во најблиската филијала на Фондот на ПИОСМ. Врз основа на ова барање, Фондот на ПИОСМ има обврска да донесе решение за старосна пензија. Следен чекор е со добиеното решение да поднесете барање за старосна пензија од вториот столб во пензиското друштво каде имате индивидуална сметка.
Ова значи дека вие ќе добивате пензија од две места – од првиот столб – Фондот на ПИОСМ и од вториот столб – од пензиско друштво и/или осигурителна компанија за животно осигурување.
Од кои фактори зависи висината на пензијата од Фондот на ПИОСМ?
Старосната пензија од Фондот на ПИОСМ зависи од 2 фактори:
Висина на нето плата која сте ја добивале, односно на која сте биле осигурани, и
Години на платен работен стаж.
На кој начин се пресметува висината на старосната пензија од Фондот на ПИОСМ?
Околу првиот фактор, се пресметува ваша ревалоризирана нето плата во година на остварување право на старосна пензија. Со други зборови, сите ваши нето плати од целиот работен век се доведуваат во вредност во годината на пензионирање (временска вредност на парите). Оваа ревалозирана нето плата е т.н „пензиска основица“.
Околу вториот фактор, за секоја година стаж навршена после 01.01.2006 (датум на почеток на уплата на придонес во вториот столб) се предвидени следните проценти:
1% – за маж
1,14% – за жена.
Збирот на овие проценти е т.н „заменска стапка“ која се аплицира на „пензиската основица“.
Пример на груба пресметка за старосна пензија од Фондот на ПИОСМ, за член на вториот столб
Параметри:
Жена на возраст 62 години
Работен стаж од 30 години, целиот работен стаж е во период после 01.01.2006 година
Пензиска основица во година на пензионирање = 30.000 МКД
Заменска стапка = 30 години * 1,14% = 34,20%
Пензиска основица = 30.000 МКД
Старосна пензија од првиот столб = 34,20% * 30.000 МКД = 10.260 МКД
Овој износ на пензија е само првиот дел од вашата старосна пензија. Вториот дел ќе го добиете од пензиско друштво или компанија за животно осигурување со избор на пензиски продукт.
Старосна пензија од вториот столб – пензиски продукти
Членовите на вториот пензиски столб секоја година добиваат зелено плико со извештај за нивната индивидуална сметка. На предната страна од извештајот стои најбитната информација – а тоа е вкупниот износ на средства на пензиската сметка. Овие средства се основата и служат како капитал за исплата на вашата пензија од вториот столб.
После добивање на решение за старосна пензија од Фондот на ПИОСМ и поднесување на барање за старосна пензија од вториот столб до пензиското друштво каде сте член, вие може да изберете 1 пензиски продукт од следните понудени опции*:
Програмирани повлекувања, кои ќе се исплаќаат од пензиско друштво,
Доживотен непосреден ануитет, кој ќе се исплаќа од компанија за животно осигурување, и
Привремени програмирани повлекувања во комбинација со доживотен одложен ануитет, кои ќе се исплаќаат и од пензиско друштво и од компанија за животно осигурување.
Одлуката за избор на пензиски продукт ќе треба да ја донесете многу внимателно во периодот кога ќе се пензионирате, и нашите стручни лица ќе ви помогнат да донесете информирана одлука.
Од кои фактори зависи старосната пензија од вториот столб
Висината на пензијата кај сите пензиски продукти се пресметува со актуарски формули и зависи од следните фактори:
Висина на пензиска сметка – колку е повисок износот, толку е повисока пензијата;
Возраст на пензионирање – доколку подоцна се пензионирате ќе имате и повисока пензија со оглед на намалување на период на користење на пензијата;
Пол на пензионерот – жените во просек живеат подолго од мажите што значи период на користење на пензијата во просек е подолг во однос на мажите – следствено жените би имале понизок износ на пензија.
Ова е прв дел од серија на текстови околу различните права од вториот столб, и доколку имате одредено прашање на кое би сакале да добиете одговор, а не е опфатено претходно, ве молиме пишете ни на kontakt@sava-penzisko.mk.
* Модалитетите кои содржат исплата со ануитети ќе се применуваат откако ќе биде издадена првата дозвола за вршење на работа на осигурување во класата на ануитети и исплата на ануитети за корисниците на пензија.
Многу одамна на територија на денешна Индија постоело кралство со кое на тирански начин владеел индискиот крал Шахрам (превод од оригинал: Shahram). Голема пасија на кралот Шахрам била играње на различни игри, и тој користел поголем дел од неговото слободно време да ги игра неговите омилени игри. Сепак, поради тоа што кралот секојдневно ги играл истите игри за брзо време сфатил дека игрите му станале досадни и дека не му причинуваат големо задоволство. Ниту една игра не била доволно интересна за да го задржи вниманието на кралот подолго време.
Поради овој „голем проблем“ кралот Шахрам наредил на неговите советници да пронајдат нова игра која би ги имала следните карактеристики:
да биде високо компетитивна – што значи играта да има победник,
да биде интересна и привлечна така што секој би можел да ја игра и
никогаш да не може да стане досадна.
Јавен оглас бил објавен низ целото кралство и наскоро многу игри биле презентирани пред кралот Шахрам. По истек на неколку недели и многу одбиени игри пред кралот се појавил еден мудар математичар кој ја претставил играта „чатуранга“ пред неговото височество (превод од оригинал: Chaturanga). Мудриот човек ја опишал играта на следниот начин: Играта „чатуранга“ е борба помеѓу две армии, од кои секоја армија е водена од крал кој командува со својата војска и целта е да се порази другиот крал. Покрај кралот има и други фигури – 1 кралица и 4 типови фигури: топ, коњ, ловец и пиони. Играта е многу слична како и во реалниот живот – кралот сам не може да победи во ниту една битка.
Кралот Шахрам почнал да ја игра играта и истата многу му се допаднала. Преку играње на „чатуранга“ кралот сфатил дека неговата кралица, армијата и поданиците се еднакво важни за да биде кралството безбедно и да има среќни жители. Како резултат, убедлив победник на јавниот оглас била играта „чатуранга“. Впрочем, кралот Шахрам бил толку импресиониран од играта што му понудил на математичарот самиот да ја определи неговата награда – во злато и сребро од кралскиот трезор. На големо изненадување на кралот, мудриот математичар ја одбил понудената награда и наместо злато и сребро ја побарал следната награда:
на првото поле од шаховската табла ќе ставите едно зрно пченица. Со секое наредно поле ќе го дуплирате зрното што значи на второто поле ќе има 2 зрна, на третото поле 4 зрна, на четвртото поле 8 зрна и така се до последното поле на шаховската табла – 64 поле.
Кога го слушнал барањето на математичарот за замена на наградата – наместо злато и сребро да земе пченица – кралот Шахрам се почувствувал многу навреден поради тоа што како прво – бил одбиен, а како второ – сметал дека наградата за оваа прекрасна игра нема да биде адекватна. Сепак, кралот се согласил и наредил на неговите поданици да го реализираат барањето за „скромната“ награда според инструкциите на математичарот. По извесно време, поданиците се појавиле пред кралот Шахрам и соопштиле дека таква огромна количина на пченица не постои во целото кралство! Колку шокантно и да изгледа, поданиците пресметале дека на последното 64 поле треба да има = 9,223,372,036,854,775,808 зрна пченица, додека вкупната шаховска табла треба да содржи вкупно = 18,446,744,073,709,551,615 зрна пченица.
Практично, барањето на математичарот е употреба на „compound interest rate“ со стапка на принос од 100% за период од 64 години. Според математичка формула, вкупниот износ на зрна пченица би бил 1*(1+100%)^64 = 18,446,744,073,709,551,615. Кралот Шахрам се насмеал и му било мило што мудриот математичар го научил на уште една голема лекција – а тоа е: Силата на 8-то светско чудо за кое пишував во претходниот блог (https://nikogassami.mk/investiranje/8-to-svetsko-chudo-slozhenata-kamatna-stapka/).
Нашето Друштво основано во 2005та година, прославува 17 години на постоење. Во овие 17 години, успешно ја спроведуваме нашата мисија да обезбедиме финансиска сигурност и одржлива иднина за нашите членови, нашите вработени, нашите партнери и нашите сопственици.
Преку раст на вредноста на пензиските заштеди се стремиме да обезбедиме соодветна пензија за нашите членови. На вработените им овозможуваме професионален и личен развој, а на сопствениците соодветен поврат на капиталот. Преку одговорно работење ние креираме вредност за општеството.
Овогодинешното одбележување на нашиот роденден беше во насока на создавање на поубава и поздрава иднина за генерациите кои доаѓаат, преку организирање на низа општествено одговорни активности, кои беа под иницијативата СРЦЕ ЗА СВЕТОТ. Оваа иницијатива, која се спроведува на ниво на Сава Осигурителна Групација ја става во фокус општествената одговорност и придонесот кон одржлив развој на сите членки во оваа Групација и на сите поединци, вработени во Групацијата, преку корпоративно волонтерство.
Како еден сегмент од оваа иницијатива е и донацијата на средства за опремување на Сензорна соба во едно од основните училишта на територија на градот Скопје.
„Како компанија која односот кон човечката околина и општеството го гради единствено преку призмата на одржливост и инклузивност, со огромно задоволство ја прифативме иницијативата на раководството на ООУ „Јохан Хајнрих Песталоци“ да ја реализира донацијата за адаптирање на една од образовните простории во специјална, Сензорна соба која ќе одговори на предизвиците со кои се соочуваат децата со атипичен развој“ – истакна Коста Ивановски – Член на Управниот Одбор на отворањето на Сензорната соба.
Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk
Јас отсекогаш сум бил љубител на спортот, но одбојка немав гледано никогаш. Една од моите пријателки која играше за ОК Работнички ме покани да одам да гледам нивен натпревар и јас со задоволство ја прифатив поканата и одлучив да отидам да видам еден одбојкарски натпревар. Тој ден бев многу пријатно изненаден и импресиониран од сите девојки, одбојкарки бидејќи дојдоа да ме поздрават и да ми се заблагодарат што сум дошол да ги бодрам.
После натпреварот мојата пријателка ме праша дали сакам да се фотографираме, јас помислив дека ќе се фотографирам само со неа, но сите девојки од клубот сакаа да се запознаат со мене и да се фотографираат. Ми рекоа дека сум им носел среќа и дека сум поканет на секој следен натпревар повторно да им дадам поддршка.
Се спријателив со сите девојки и почнаа секој натпревар да ме викаат да одам да им држам среќа, ме викаа заедно со нив и на кафе и на концерти. Бев изненаден и фасциниран од девојките, беа многу дружељубиви, но и полни со ентузијазам за победа. Се играше финален натпревар од купот на Македонија во Струмица. Јас не можев да отидам бидејќи немав превоз и одлучив да гледам на телевизија. Силно во себе знаев дека девојките ќе го освојат купот. Во нивните очи се гледаше силна желба за победа, но и голема борбеност, истрајност и посветеност на натпреварот. Дадоа максимум од себе, одлично одиграа и заслужено победија.
По завршување на мечот и освојувањето на купот, во текот доделувањето на медалите, капитенот на тимот Тамара Стојанова и Антонија Баталаковска, моите најдобри пријателки, ме поздравија со симболичен гест со направено срце за мене, бидејќи играле за мене. Им бев премногу благодарен. Многу убав гест кој што првпат ми се случи и никогаш нема да го заборавам. Бев пријатно изненаден и премногу среќен. Девојките се многу добри, паметни, културни, воспитани и со големо срце. Многу ги засакав и ми влегоа во срце. Кога станаа шампиони и го освоија првенството, на прославата ме поканија и мене, како дел од нив.
Прекрасно е чувството да бидеш опкружен со прекрасни личности како девојките, кои знаат да го ценат искреното пријателство. Чест и задоволство ми беше да бидам дел од такво пријателство.
Оттогаш на секој натпревар бев посебен гостин кој што седеше на нивната клупа, дури ако требаше некој од стручниот штаб ќе отидеше горе на трибина, само за да седам јас доле кај девојките. Како дел од нив секогаш имаше место за мене и тоа ме натера да го засакам тој тим. Бев горд на нив, силно верував во нив и секогаш ги бодрев.
Секој натпревар го играа од срце за клубот ОК Работнички. Тие девојки се како едно семејство и јас бев дел од тоа семејство, и се чувствував така бидејќи тие искрено правеа да се чувствувам така. Тоа е едно големо и искрено пријателство кое не може да се опише со зборови и секој треба да го доживее.
Девојките од другите тимови кои не ме познаваа доволно, а ме гледаа секој натпревар како ги бодрам одбојкарките на ОК Работнички, ме прашуваа кој сум јас, и дали сум спонзорот на тимот. И така еден ден ми дојде идеја и одлучив на еден од моите колеги, Коста Ивановски, Член на Управен одбор на Сава пензиско друштво (користам прилика да го поздравам) да му раскажам за сите овие убави моменти и да го прашам дали постои можност да им помогнеме и да бидеме спонзор на тимот, бидејќи нашето Друштво дава поддршка на спортски субјекти за развој на спортот во нашата земја.
Мој предлог беше да им дадеме поддршка и предлогот беше одлично прифатен од страна на мојот драг колега. Со задоволство ме поддржа и рече ,,Зошто да не, вреди за нив да направиме мал чекор, а тие тоа многу ќе го ценат’’. Така и се случи, Сава пензиско друштво стана спонзор на ОК Работнички и на дресовите гордо го носат нашето лого и име на Друштвото.
Оваа сезона силно верував дека со наша поддршка ќе успеат да постигнат високи резултати. Започнаа одлично во првенството, се бореа како лавици, се трудеа и немаа ниеден пораз на 20 првенствени натпревари.
Оваа година се играше финален натпревар од купот на Македонија во Кавадарци. На почетокот на натпреварот започнаа со просечно играње, помалку од максимумот што можеа да го дадат, но не се предадоа и се вратија од негатива која крајно финализираше со победите. Докажаа дека со макотрпна работа, тимска игра и позитивна поддршка може да успеат во целта.
Јас не можев да присуствувам, но им давав поддршка пред малите екрани и силно верував дека ќе успеат во тоа и не ме разочараа. Со одлична игра стигнаа и до финалето на првенството на Македонија без никакви потешкотии со само еден пораз.
Но девојките кои многу добро ги познавам никогаш не се откажуваат лесно, се трудат секогаш да го дадат својот максимум и да се вратат од негатива од 2-0 во натпревари на 2-1 и секако, тоа само по себе дава поголема самодоверба дека можат да се вратат целосно и дека ништо не е готово.
На четвртиот натпревар покажаа сила дека можат да одиграатперфектно за да не дозволат домаќините да го освојат првенството на свој терен, бидејќи така беше полесно. Но нашите девојки тоа не го дозволија и се вратија од негатива на нерешен резултат кој се играше до три добиени натпревари.
Последниот натпревар беше одлучувачки за тоа кој ќе освои и ќе биде подобар . Тоа и се случи. оваа година ја освоија двојната круна и многу ме израдуваа. Мило ми е што за нив се потрудив да направам мал чекор, бидејќи заслужуваат. И го оправдаа. И повеќе од тоа.
Основата на правилното буџетирање се заснова на познатата сметководствена равенка: Приходите = Расходите. Тоа значи дека нето месечните приходи/приливи (откако ќе се платат придонеси и данок) треба да се распределат така што ќе ги покријат сите категории на расходи/одливи (во кои се вклучуваат и заштедите).
Правилото 50/30/20 е лесен метод за буџетирање кој може да ви помогне ефикасно и одржливо да управувате со вашите финансии. Основното правило е да го поделите вашиот месечен приход во три категории: 50% за основни потреби, 30% за желби и 20% за заштеди или отплата на долг.
Избалансираната распределба на трошоците во дадените категории е чекор кон поефикасна алокација на вашите финансиски ресурси и овозможува лесно и едноставно следење на трошоците.
Еве како изгледа буџетот што се придржува до правилото 50/30/20:
Потрошете 50% од вашите финансии на основни потреби
50% од вашиот приход треба да ги покрие вашите најпотребни трошоци – плаќања за сите основни работи без кои би било тешко да се живее, а тука спаѓаат: месечна кирија, режиски сметки, транспорт, осигурување и исхрана.
Доколку трошоците за основни потреби надминуваат 50% од месечните примања, треба да се согледа дали и каде може да се намалат трошоците. Така на пример, да се одлучите за друг вид на транспорт или за наоѓање на нови начини да заштедите пари додека купувате намирници.
Потрошете 30% од вашите финансии на желби
Следењето на правилото 50/30/20 не значи дека не можете да уживате во вашиот живот. Тоа едноставно значи да бидете посвесни за вашите пари со наоѓање области во вашиот буџет кои се непотребно трошење и истите да се намалат или елиминираат.
Ако сте збунети околу тоа дали нешто е потреба или желба, едноставно запрашајте се: „Дали би можел да живеам без ова?”-Ако одговорот е да, тоа е веројатно желба. Желбите се дефинирани како несуштински трошоци – работи на кои избирате да ги трошите парите, иако би можеле да живеете без нив, ако треба. Тука може да се вклучат: ресторани, облека, теретана, излегување, театар, кино и патување.
Заштедете 20% од вашите финансии
Со оглед на тоа што 50% од вашиот месечен приход оди за вашите потреби и 30% се распределуваат на вашите желби, останатите 20% може да се стават за постигнување на вашите цели за штедење или за враќање на сите неподмирени долгови, како рати за кредит.
Постојаното одвојување на 20% од вашата плата секој месец, може да ви помогне да изградите подобар, поиздржлив план за штедење, без разлика дали вашата крајна цел е краткорочно инвестирање како, креирање на фонд за итни случаи, купување автомобил или реновирање, или долгорочни инвестициски планови, како инвестирање во инвестициски фондови, акции, недвижности или доброволно пензиско осигурување.
Преку инвестирање на средства во доброволните пензиски фондови, се јавува нов извор на примања кои ќе ни овозможат и подобар животен стандард. Доброволниот фонд – Сава Пензија Плус овозможува флексибилно инвестирање, согласно Вашите финансиски и временски можности. За повеќе информации за доброволниот фонд кликнете тука или обратете се до нашите пензиски советници.
Според некои неофицијални статистики, турскиот јазик во Република Северна Mакедонија, како мајчин јазик го зборуваат над 80.000 граѓани. Јазикот претежно го зборуваат македонски граѓани со турско потекло. Согласно мултикултурниот и мултиетничкиот карактер на нашата држава, во некои основни и средни училишта каде што има мнозинство Турци, наставата се одвива на турски јазик.
На 21 декември 1944, за првпат, во основното училиште ,,Tефејуз’’ во Скопје имало настава на турски јазик. Во нашата држава има повеќе радио и телевизиски станици кои емитуваат програма на турски јазик, а од 1950 година, во Скопје постои и турски театар.
Турскиот јазик е аглутинативен јазик што припаѓа на семејството на турски јазици, кој се зборува во Југоисточна Европа и Западна Азија. Тој претставува продолжение на отоманскиот турски, кој е западно огуски јазик од групата огуски јазици од семејството на турски јазици.
Јазикот се зборува во географијата на поранешната Отоманска империја, која ги опфаќа Турција, Балканот, Егејските острови, Кипар и Блискиот Исток.
Според Ethnologue, турскиот е 16-ти најзборуван јазик во светот со приближно 83 милиони говорници. Турскиот јазик има статус на национален официјален јазик во Турција, Република Кипар и Северен Кипар.
Турскиот јазик се карактеризира со граматички карактеристики како што се аглутинација и хармонија на самогласки, кои ги споделува со многу други турски јазици. Јазикот обично има редослед подмет-предмет-прирок во однос на структурата на реченицата.
За разлика од јазиците како германскиот и арапскиот, некои од зборовите на турскиот јазик, каде што нема граматички род (мажественост, женственост, полова дискриминација), се од странски јазици како арапски, персиски и француски.
Покрај тоа, другите огуски јазици како што се азербејџански, гагаузи и туркменски имаат високо ниво на меѓусебна разбирливост со турскиот.
Турскиот јазик се пишува со латиница уште од Азбучната револуција во 1928 година под водство на Ататурк. Правилата за правопис на стандардниот турски јазик се контролирани од Здружението за турски јазик.
Истанбулскиот дијалект, исто така наречен истанбулски турски, е стандардна форма на турскиот и турскиот пишан јазик се заснова на овој дијалект. Меѓутоа, постојат различни турски дијалекти во Југоисточна Европа и Блискиот Исток, а овие дијалекти имаат различни фонетски разлики со истанбулскиот турски
Се претпоставува дека турскиот, туркменскиот, саларскиот и азербејџанскиот јазик еволуирале од јазикот наречен Ана Огуз. Западниот огранок на овој предјазик, кој ќе го формира турскиот турски, се развил околу Анадолската Селџуска држава и Анадолските кнежевства помеѓу 11 и 15 век и еволуирал во староанадолски турски.
Неоотоманскиот турски јазик се развива меѓу 19 и 20 век. Како резултат на реформите направени во републиканскиот период, доживеаја различни промени во јазикот од 20 век. Во класификацијата на јазичното семејство, турскиот турски припаѓа на семејството на турски јазици, кое вклучува околу 30 живи јазици што се зборуваат во Источна Европа, Централна Азија и Сибир, и е во групата огузиски јазици кои припаѓаат на Шаз.
Турскиот јазик се зборува како мајчин јазик или втор јазик во различни земји и региони во Југоисточна Европа и Блискиот Исток. Јазикот се зборува како мајчин јазик од мнозинството во поголемиот дел од Анадолија, Источна Тракија и северниот дел на островот Кипар.
Турските малцинства кои живеат во Северна Сирија и Ирак, некои Егејски острови и на југот и истокот на Балканот, кои се опфатени со географијата на поранешната Отоманска империја, исто така го користат турскиот јазик како мајчин јазик.
Со оглед на Орхонските натписи, напишани на турски, старотурски и првиот познат пишан извор на турски јазици, тој има историја од приближно 1.300 години. Исто така, се смета дека постои хипотетички предтурски, кој е заеднички предок на сите турски јазици кои припаѓаат на источната група и групата огури, чиј член е и старотурскиот. На 1 ноември 1928 година, оваа азбука од 29 букви, која беше адаптирана од латинското писмо за турски, беше усвоена наместо старата турска азбука со арапско потекло.
Азбучна револуција е името што генерално се дава на процесот на усвојување на овој закон и ставање на новата азбука во Турција. Оваа азбука се користи за турскиот јазик во Турција, Република Кипар, Турската Република Северен Кипар и на Балканот.
Содржината на турската азбука не е сосема иста со азбуките на другите земји кои користат латински букви во нивните системи за пишување, туку содржи букви добиени за да се исполнат звуците на турскиот јазик (Ç, Ş, Ğ, I, İ, Ö , Ü). Покрај тоа, буквите Q, W и X во основната латиница ISO не се вклучени во турската азбука од латинско потекло.
Во азбуката, обично секоја буква е еквивалентна на фонема; сепак, некои букви може да сочинуваат повеќе од еден звук. На пример, буквата „е“ го формира звукот /æ/ во првиот слог од зборот „дојди“ и гласот /е/ во последниот слог. Изговорот на буквите во турската азбука исто така се разликува од изговорот на буквите во некои западни јазици. На пример, додека буквата C се изговара како /d͡ʒ/ на турски, таа може да се чита како /ˈsiː/ на англиски.
Јазикот како средство за комуникација, секогаш го врзуваме со определен народ, нација, на тој начин ги идентификуваме поединците, заедницата, додека пак стандардниот литературен јазик го поврзуваме со државата во која што се употребува и е официјален, службен.
Македонскиот јазик спаѓа во семејството на јужнословенските јазици и се наоѓа во источната подгрупа. Mестото на македонскиот јазик е во индоевропското семејство, односно словенските јазици јужна група и источна подгрупа на јазици. Покрај тоа што спаѓа во словенските јазици, македонскиот јазик, спаѓа и во балканските јазици.
Има определени особини по кои македонскиот јазик се разликува од останатите словенски јазици и тоа: немање падежи, односно деклинација, третосложен определен и динамичен акцент; удвоен предмет, минато време со помошниот глагол сум и глаголска придавка и минато идно време.
Македонскиот јазик во првата половина на XIX век се поклопува со просветителството, односно со погледите за јазикот на нашите претставници: Јоаким Крчовски, Кирил Пејчиновиќ и Теодосиј Синаитски. Нивното дело го продолжуваат учебникарите, кои го поставуваат прашањето за литературен македонски јазик: Ѓорѓија Пулевски, Партенија Зографски, Кузман Шапкарев и Јордан Константинов-Џинот.
Македонските говори рано започнале да развиваат извесни црти што ги изделуваат како целост во однос на говорите на соседните јужнословенски јазици. Македонскиот јазик покажал и посебен развиток и во однос на назалните согласки. Тука се појавила вокализација на еровите (редуциран вокал) и промена на назалните согласки кои се одделни појави и по хронолошки пат и по резултатите. Притоа, единствено, во македонскиот јазик дошло до изедначување на Ѧ со Ѣ, по губењето на назалниот призвук.
Кодификацијата на македонскиот литературен јазик, којашто е и официјално озаконување на литературниот јазик и негова практична примена, ја одразува македонската јазична практика и таа е поврзана со неколку историски настани, односно: со решението на Првото заседание на АСНОМ за воведување на македонскиот јазик како службен јазик во македонската држава, со официјалното усвојување на македонската азбука и на македонскиот правопис.
Нешто подоцна во 1945 година, Комисијата составена од македонски филолози и од општествени дејци поднеле предлог за азбука и за правопис на македонскиот јазик, за, потоа, конечно на 7 јуни 1945 година да биде озаконет правописот. Како клучна фигура која има значаен придонес за кодификацијата на македонскиот литературен јазик и за стандардизацијата на литературно јазичната норма се јавува Блаже Конески.
Македонистиката како наука која ги проучува развојот, правописот и другите карактеристики на македонскиот јазик, започнува да се развива со голема брзина дури по обновувањето на македонската државност во 1944 година. Според тоа, со кодификацијата на современиот македонски литературен јазик и основањето на низа образовни и научни установи, чиј основен предмет на изучување е македонскиот јазик, се создаваат сите услови за непречено и објективно развивање на македонистиката како дел од светската наука за јазикот.
Неизбежен дел којшто следувал по прогласувањето на македонскиот јазик како службен јазик во 1945 година, е донесувањето на македонската азбука, којашто претставува официјално и единствено писмо на македонскиот јазик со службен статус на територијата на Република Северна Македонија. Таа се заснова на кирилицата со одредени измени приспособени на македонскиот гласовен систем.
Современата македонска азбука се темели на кирилската азбука на Крсте Петков Мисирков. Азбуката е составена од вкупно 31 буква, од кои 5 самогласки и 26 согласки.
Иако точниот број на говорители на македонскиот јазик како мајчин и како втор јазик не е точно познат, се претпоставува дека има помеѓу 1,5 милион и 3,5 милиони кои го говорат македонскиот јазик како мајчин.
Денес можеме да кажеме дека македонскиот јазик по многу предизвици низ историјата, претставува целосно оформен и современ литературен јазик, но, сепак, не треба да се запре тука, бидејќи јазикот е непресушен извор, којшто треба, пред сè,постојано да се негува, да се надградува и, секако, да се зачува, пренесувајќи го на идните поколенија.
Сѐ поголемиот обем на работа ја услови потребата да бидеме побрзи и поефикасни и нѐ принудува да работиме повеќе работи одеднаш. Решавањето на повеќе работи одеднаш е познато како мултитаскинг.
Мултитаскингот ни создава чувство на продуктивност, бидејќи решаваме повеќе рутински задачи, а притоа не правиме штета во квалитетот на извршувањето на тие задачи.
Меѓутоа, доколку беспомошно се вртиме во круг, работиме од сѐ по малку, а ништо не завршуваме до крај, тогаш се создава ефект на исцрпеност и фрустрација, со што ќе резултира до зголемување на работните задачи.
Решавањето на повеќе задачи во еден момент оживеа во 90-тите години на XX век, кога е направено истражување за работната ефикасност при што е донесен заклучок дека работниците се попродуктивни извршувајќи повеќе работи одеднаш. Меѓутоа, практиката подоцна покажа дека мултитаскингот е добар само во случај на извршување на рутински работи кои не бараат поголема концентрација и внимание.
Постојат докази дека човекот кој работи две, три или пет комплексни работи одеднаш, не само што нема да биде продуктивен, туку постои шанса да биде и контрапродуктивен.
Така, многу истражувања и анализи се правени во изминативе години за ефектот на мултитаскингот во работењето. И сите резултати велат дека ние не сме толку добри, како што мислиме, во извршувањето на повеќе работи одеднаш. Според истражувањата, мултитаскингот ја намалува нашата продуктивност дури за 40 %, го забавува нашиот прогрес, влијае на нашиот фокус и ја намалува можноста за учење на нови информации.
Како заклучок на претходното, се поставува прашањето, кои штетни ефекти ги носи мултитаскингот?
Ве пренасочува да мислите на квантитетот во извршувањето на обврските, но не и на квалитетот – при повеќе извори на информации, мозокот не е способен да утврди што е навистина важно за да се задржи во нашата меморија.
Физички напор – при извршување на повеќе задачи одеднаш, ние го пренасочуваме вниманието од едел дел од мозокот до друг. За тоа е потребно многу енергија.
Стрес – како резултат на зголемен физички напор поради извршување на две или повеќе задачи, ние не сме во можност до крај да ги извршиме работните задачи и се јавува стрес.
Но, истражувањата велат дека мултитаскингот нема само штетни ефекти. Мултитаскингот е вештина која се учи. Ако сакаме да ја развиваме нашата вештина за мултитаскинг, треба и ние повеќе да се едуцираме, да ги спознаеме техниките на работа и да вежбаме напорно. За да бидеме попродуктивни во извршувањето на повеќе работни задачи, треба да ги извршуваме оние задачи кои не се премногу тешки и комплицирани.
Образованието е најмоќното оружје кое можете да го користите за да го промените светот
Нелсон Мандела
Образованието претставува најмоќната алатка којашто денес еден човек може да ја поседува. Може да се каже дека образованието ни помага да го зголемиме знаењето за да можеме активно да ги постигнуваме и да одговориме на предизвиците со коишто секојдневно се соочуваме во животот.
Образованието претставува пасош којшто со леснотија ги отвора вратите од иднината давајќи ни моќ којашто никој не може да ја одземе. Образованието е клучот слабоста за да се претвори во сила. Што е уште поважно, тоа ни обезбедува значителна ментална агилност за да донесеме правилни одлуки и да почнеме да дејствуваме кога е потребно.
Меѓутоа, образованието има многу позитивни бенефити и индивидуални, но и за општеството во целина. Од една страна, придонесува за креирање на подобри можности за вработување обезбедувајќи поголеми приходи, развивање на различни вештини кои помагаат за просперитетен и среќен живот од повеќе аспекти. Од друга страна, високата стапка на образование овозможува подобрување на економијата, изградба на модерно општество, решавање на општествени проблеми и предизвици и креирање на еднакви можности за сите.
Денес постојат многу формални и неформални типови на образование во безброј области, но финансиското образование и финансиската едукација е тоа што секоја индивидуа треба да го поседува. Финансиската писменост е способност да се разберат и ефективно да се користат различни финансиски вештини, вклучувајќи лично финансиско управување, буџетирање, инвестирање, управување со ризици и слично.
Во последниве децении финансиските производи и услуги станаа сѐ повеќе распространети збогатувајќи ги финансиските одлуки, но, од друга страна, бараат и разбирање на одредени економски концепти како што се сложената каматна стапка и временската вредност на парите. Како резултат на комплексноста и потребниот период за разбирање, развиените земји се обидуваат финансиската едукација да ја започнат што е можно од порана возраст, преку воведување на предмети во училиштата.
Нивото на финансиска писменост во една држава е од исклучителна важност. Истражувањето спроведено од „Standard & Poor’s“ покажува присуство на силна позитивна врска помеѓу финансиската писменост на населението со економскиот развој на една држава мерено преку реалниот БДП по глава на жител.
Нивото на финансиска писменост може да варира во зависност од нивото на образованието и приходите, но анализите покажуваат дека високообразованите потрошувачи со високи примања можат да бидат исто толку неуки за финансиските прашања како и помалку образованите потрошувачи со пониски приходи (иако, генерално, вторите имаат тенденција да бидат помалку финансиски писмени). Според Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД), луѓето изјавиле дека изборот на вистинската инвестиција за план за штедење во пензија бил постресен отколку од посетата на стоматолог.
Така и во Република Северна Македонија финансиската писменост се смета дека е од јавен интерес, бидејќи индивидуалните и личните одлуки влијаат врз целокупниот економски раст и развој на државата. Според податоци добиени од НБРСМ, нивото на финансиска писменост на возрасното население во РС Македонија изнесува 56 % од максимумот, што е блиску до просекот на Југоисточна Европа од 57 %, но е пониско од постигнатите резултати на земјите членки на Европската Унија и ОЕЦД, од 64 и 65 %, соодветно, со што се упатува на неопходноста за понатамошни активности.
Од друга страна, пак, според најновото истражување на ОЕЦД, од аспект на финансиска инклузија, во нашата држава, луѓето најчесто користат платежни услуги (67 % од испитаниците), 44 % се корисници на кредитни производи, а 36 % се изјасниле дека користат одредена форма на заштеда (депозит, удел во инвестициски фонд, заштеди за пензионирање и слично), додека само 5 % се корисници на некаков вид на осигурување.
Според податоците, видливо е дека со текот на годините финансиската писменост на македонското население се зголемува, но процесот на финансиска едукација, несомнено, треба да продолжи со зголемен интензитет и вклучување на сѐ повеќе луѓе во истиот.
Преку креирање и употреба на современи технологии и едукативни алатки (апликации, веб-страници, стимулативни игри и слично) коишто овозможуваат разбирлива, достапна и бесплатна содржина, може да се влијае врз луѓето да донесуваат помудри финансиски одлуки, но и долгорочно да се придржуваат до истите. Потоа, помасовно вклучување на национални настани како што се „Денови на финансиска писменост“, почеста организација на предавања поврзани со финансиска едукација во основното, средното и високото образование и можност за воведување на предмети.
Покрај активностите коишто треба да се преземаат од страна на финансиските и регулаторните институции и луѓето самоиницијативно треба да се залагаат за зголемување на финансиската едукација, преку онлајн курсеви, присуство на организирани настани и предавања од таа област или доколку сакаат подлабоко да навлезат во финансискиот свет, преку полагање на одредени лиценци за финансиска анализа како што е CFA (Chartered Financial Analyst).
