Обединетите нации, поттикнати од зголемениот интерес на меѓународната заедница за чист воздух, го имаат прогласено 7 септември за Меѓународен ден на чист воздух за сино небо. Овој ден е потсетник за тоа дека чистиот воздух не е луксуз, туку основно човеково право и предуслов за здрав живот и има за цел да ги охрабри сите (надлежните, организациите и граѓаните), да вложат дополнителни напори кон намалување на загадувањето.
Како и климатските промени, така и загадениот воздух влијае на скоро секој човек, предизвикувајќи бројни здравствени проблеми и болести, но и огромна штета на екосистемите. Статистиките покажуваат дека дури 99% од луѓето дишат загаден воздух и милиони деца и возрасни се погодени од долгогодишните ефекти на загадувањето. Во 2021 година имало дури 8,1 милиони предвремени смртни случаи глобално кои се поврзуваат со овој проблем, а милиони деца и возрасни се погодени од долгогодишните ефекти на загадувањето.
Значајна регионална иницијатива во однос на ова прашање е Директивот за квалитет на амбиентален воздух на ЕУ кој е заснован на Насоките на СЗО и важи за половина од европските земји. Влегува во сила во декември 2024 година и се очекува да донесе значителни подобрувања во здравјето и животната средина до 2030 година.
Темата за 2025 година, “Трка за чист воздух” (Racing for Air), ја нагласува потребата да се забрзаат сите активности, инвестиции и колективни напори за обезбедување чист воздух за сите нас и ја става акцијата во центарот водејќи се според тоа дека чистиот воздух не чека и не нè чека.
Доволна е и мала промена во нашите секојдневни навики, за да придонесеме кон намалување на загадувањето на воздухот. Активности кои би можеле да ги практикуваме се:
Пешачење, користење на велосипеди или јавен превоз;
Учествуво во акции за засадување дрва;
Учество или поддршка на образовни кампањи и манифестации како што се: школски настани, семинари, игри, креативни активности или настани кои промовираат чист воздух и одржливост.
Трката за чист воздух е трка која што можеме, но и мораме да ја водиме и да ја добиеме. Тоа ќе го постигнеме само со меѓусебна сплотеност, организираност и брза реакција и ќе можеме да градиме иднина со чисто сино небо, здрава заедница и стабилна, одржлива планета.
Сава пензиско друштво ги инкорпорира вредностите на чиста средина во самата мисија и визија на компанијата, преку своето работење креирајќи активна улога во целта што е одржливост и чиста животна околина. Сава пензиско друштво е еден од пионерите во инкорпорирањето на ESG практиките во инвестициското одлучување, при што еден од сегментите се критериумите за животната средина(Е- Environmental). https://nikogassami.mk/interesno/esg-praktiki-vo-investiciskoto-odluchuva-e-na-sava-penzisko-drushtvo-a-d-skop-e/
Сава Осигурителна Групација ја става грижата за светските цели на одржливост во сржта на Групацијата, со особен фокус на климатските промени, здравјето и благосостојабата на своите клиенти, вработените и пошироката заедница. Групацијата придава особено значење на овие критериуми при процесот на инвестирање, при што Инвестициската политика за одржливост преставува рамка со која се интегрираат ризиците на одржливост, базирајќи се на ESG концептите.
Некои од директните акции во кои Сава пензиско друштво учествува како активен чинител во митигирање и третирање на негативните појави на аерозагадувањето се кампањата “Засади желба” заедно со останатите учесници во пензискиот систем, како и преку иницијативата “Вие Ажурирате, Ние Донираме”, со обезбедување на донација за ЈЗУ УК за респираторни заболувања кај децата Козле Скопје.
Патеките на личен, професионален, но и колективен развој во значајна мера се поддржани од учење стекнато врз искуства. Минатото ни дава лекции за факторите кои влијаеле врз постигнување на успеси, но и за тие кои воделе кон неуспеси, а единствено со рационален и конструктивен пристап овие лекции можеме да ги ставиме во контекст на околностите специфични за нас, а во функција на раст и развој. Учењето од најдобрите може да биде корисно и во контекст на неопходноста домашниот пензиски систем да се развива стратешки и одговорно, во насока која на сегашните вработени би им обезбедила достоинствени извори на приход по завршувањето на работниот век.
Пензионерските денови во некоја далечна или не толку далечна иднина, генерално не се атрактивна тема за разговор. Од една страна низата на неизвесности како неизоставен дел од секојдневието води кон чувство на замагленост при дефинирање на долгорочни очекувања, а од друга страна нормална човечка тенденција е да избегнува проекција која вклучува стареење.
Сепак, доколку се надминат психолошките бариери, а размислувањата, анализите и дискусиите се постават на рационална основа, неизбежни се прашањата за изворите на приход во златното доба, во услови кога неповолните демографски движења наметнуваат предизвици за едностолбните (pay-as-you go) системи, како и за соодветниот еквивалент во повеќестолбните системи, кај нас конкретно првиот столб. Овој предизвик не е типичен само за нашата земја.
Во услови на глобален тренд на стареење на населението како резултат на намалена стапка на наталитет, но во држави како нашата и заради емиграциски процеси, предизвик претставува наоѓањето на баланс помеѓу одржливоста на пензискиот систем и неговата адекватност. Имено, од една страна неопходно е да се одржи стабилност и континуитет на системот, но од друга страна еднакво важна е потребата пензиите и сега, но и во иднина, на пензионерите да им овозможат доволно примања како основа за достоинствен живот.
Одговорот на прашањето како да се постигне овој баланс го даваат аналитичарите на Allianz во анализата “Time to Walk The Talk”, а истиот е во линија со причините поради кои пред 20 години кај нас беше воведен тростолбниот пензиски систем:
„Идеалниот пензиски систем претставува комбинација од систем на тековно финансирање (pay-as-you-go) и силни столбови на капитално финансирање. Земјите кои ги комбинираат овие два пристапа се најдобро подготвени да се справат со демографските промени и да го постигнат балансот помеѓу одржливоста и адекватноста на долг рок.“
Ваквиот став се потврдува и со рангирањата на најдобрите пензиски системи во светот. Имено, според споменатата анализа на Allianz, најдобро рангираните пензиски системи на глобално ниво се повеќестолбни, односно вклучуваат капитално финансирани компоненти (кај нас присутни преку вториот и третиот столб, односно задолжителните и доброволните пензиски фондови).
Во продолжение ги претставуваме основните карактеристики на трите најдобро рангирани пензиски системи според проценката на Allianz. Доколку би ја продолжиле низата повторно би дошле до истиот заклучок: присуство на повеќестолбен дизајн и капитално финансирана компонента, односно пензиски фондови кои ги управуваат и оплодуваат пензиските заштеди.
Рангирање на пензиски системи на глобално ниво, Allianz, 30.01.2025
*Јавна пензија Шведска финансирана преку придонеси од вработените и работодавачите (околу 18.5% од бруто-платата). Се состои од: – Inkomstpension – базирана на животниот приход. – Premium Pension – дел од придонесите се инвестираат во фондови по избор на граѓанинот. Гарантирана пензија (Garantipension) – Финансирана од државниот буџет. – Обезбедува основна социјална сигурност.
Во последното рангирање пак на пензиските системи спроведено од страна на Mercer и CFA Institute, а објавено на 15 октомври 2024 година, највисоко е рангиран холандскиот пензиски систем, со пензискиот систем на Исланд рангиран на второ и пензискиот систем на Данска рангиран на трето место. Пензискиот систем на Исланд е исто така тростолбен:
Карактеристики на пензискиот систем на Исланд
Исландскиот пензиски систем се смета за високо одржлив, пред се благодарение на силната капитална компонента, солидното ниво на придонеси во задолжителните фондови, како и високата свесност за потребата од доброволно пензиско штедење во третиот столб, со неофицијални податоци кои укажуваат на околу 60% вклученост на работната сила во третиот столб. За споредба, во нашата држава процентот од бруто плата кој се издвојува во вториот столб на сметките на сегашните вработени а идни пензионери изнесува 6%, а вклученоста на работната сила во третиот столб на крајот од 2024 година, според податоците објавени од страна на Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) изнесува 2,2% од вкупното работоспособно население, односно 4,2% од вкупното активно население.
Вреди да се спомене дека и балтичките држави (Естонија, Латвија и Литванија) имаат тростолбни пензиски системи слични на нашиот, кои се оценети позитивно според меѓународните индекси. Нивната комбинација на силен втор столб и поттикнување на доброволното штедење претставува добар пример за одржлив и ефикасен систем.
Во двете споменати анализи од реномирани извори, се презентираат интересни податоци и за пензиски системи од нашиот регион слични на нашиот.
Имено, според рангирањето на Mercer и CFA Institute, хрватскиот пензиски систем е рангиран солидно во високата Б категорија (трета од вкупно седум нивоа на раннгирање), која вклучува здрави пензиски системи со добри карактеристики кои сепак имаат простор за подобрување во споредба со системите рангирани во повисоките категории. За потсетување, хрватскиот пензиски систем е тростолбен како нашиот, но порано воведен и унапреден во поглед на: – воведени мултифондови, – можност за инвестирање на пензиските заштеди во алтернативни вложувања, – дозволена употреба на современи алатки за управување со ризиците.
Бугарскиот пензиски систем, пак, опфатен во рангирањето на Allianz, се посочува како еден од најдобрите во под-индексот за одржливост, заедно со Данска и Индонезија, како резултат на зголемувањето на возраста за пензионирање и на капитално финансираните компоненти на системот. И бугарскиот систем е тростолбен, со задолжителни пензиски фондови во вториот столб и доброволни пензиски фондови во третиот столб.
Се поставува прашањето што може да научиме од најдобрите, а одговорите да ги ставиме во контекст на неопходноста домашниот пензиски систем да се развива стратешки и одговорно, во насока која на сегашните вработени би им обезбедила достоинствени извори на приходи по завршувањето на работниот век. Во таа смисла, постојат низа развојни мерки кои доколку се спроведат навремено и соодветно, можат да дадат поволни резултати во иднина:
Воведување на мултифондови, со цел пензиските заштеди на членовите на пензиските фондови да кореспондираат со нивната возраст како детерминанта на ризичниот профил;
Соодветни проширувања на инвестицискиот универзум исклучиво во интерес на членовите и пензионираните членови на пензиските фондови;
Даночни ослободувања за заштедите во доброволните пензиски фондови, по пример на најдобрите системи, а соодветно на потребата од поголема вклученост на работната сила во третиот столб;
Преиспитување на соодветноста на процентот од бруто плата кој се издвојува во вториот столб на личните сметки на членовите на задолжителните пензиски фондови, имајќи ги предвид неповолните демографски движења.
Сава пензиско друштво во двете декади од постоењето има изградено експертиза потврдена со европски награди добиени во конкуренција на многу поголеми пензиски друштва од Европа. Капацитетот со кој располага Сава пензиско друштво, во согласност со фидуцијарната одговорност поткрепена со интегритет, свесност за предизвиците и познавање на проблематиката, во континуитет и безрезервно го става на располагање во функција на развој на домашниот пензиски систем.
Обединетите нации официјално го прогласија 27 август за Светски ден на езерата, со цел да се промовира зачувување на животната средина и одржливиот развој на езерата. Светскиот ден на езерото служи како глобален повик за акција, охрабрувајќи ги заедниците, креаторите на политики и организациите да го дадат приоритет на здравјето на езерските екосистеми.
Во Македонија има над 160 езера. Од нив по природен пат се настанати повеќе од 50, а другите претставуваат вештачки акумулации.
По своето значење највеќе се истакнуваат тектонските езера, како што се: Охридското, Преспанското и Дојранското езеро.
Кои се основни опасности за езерата во Македонија?
Загадување на водата – истражувања на водите покажува дека тие се загадени со шут, метали и фекалии
Климатски промени – резултат на човековото несовесно однесување кое придонесе за постојаното зголемување на температурата на Охридското eзеро што негативно влијае врз живиот свет во него. Состојбата со Преспанското eзеро е далеку полоша, бидејќи езерото со години наназад бележи драматично намалување на водниот потенцијал. Според научните работници ваквите состојби предизвикуваат значајни промени во екосистемите на двете езера.
Неконтролирано исцрпување на езерската вода за потреби во земјоделството и индустријата
Неконтролиран риболов во езерата кој влијае на намалување на водниот свет
Намалување на водостојот на езерата – особено загрижувачка е состојбата со Преспанското eзеро каде средногодишниот водостој е континуирано под нултата кота веќе подолг период, но и со Дојранското eзеро, каде е потребна реконструкција и обнова на хидросистемот преку кој истото се полни со вода.
Иако генералната оценка е дека водата ги задоволува стандардите и е безбедна за капачите, сепак треба да се детектираат сите ризични фактори кои му штетат на екосистемот. Хотелите и туристичките населби крај брегот, приватните куќи, реките кои се влеваат во езерата, шанковите, испусните цевки од атмосферските води, недоволната покриеност со колекторски систем – се дел од главните загадувачи, пред се на Охридското eзеро.
Кои мерки треба да се преземат за заштита на езерата во Македонија?
Силна домашна законска рамка за заштита на водите
Меѓународни стандарди и конвенции
Меѓугранична и локална соработка
Интегрирани мерки против загадување, контрола на риболов и управување со урбанизацијата
Повисока свесност кај населението во погледот на фрлање на отпад во езерата
Едукација за одржливост и контрола на загадувањето
Изградба на уреди за прочистување на водите и изградба на колекторски системи
Светскиот ден на езерото не потсетува дека езерата се повеќе од само вода. Тие ни даваат можност за рекреација, помагаат во одгледувањето на нашата храна и претставуваат дом за риби, птици и други животни. Езерата не можат да зборуваат сами за себе, но нивното здравје раскажува приказна. Некои се намалуваат, други се полни со ѓубре, а трети се борат со исчезнување на дивиот свет.
Освен државата, потребно е и ние граѓаните да дадеме свој придонес за нивна заштита. Како? Многу едноставно!
Земете ракавици и корпа за отпадоци. Средете го ѓубрето и пластиката околу бреговите на езерото.
Објавете фотографии грижа за езерото. Малите објави помагаат да се шири пораката и да се инспирираат другите.
Организирајте сесија за учење на отворено. Поканете ги пријателите на езеро. Споделете информации за неговата важна улога во природата. Поттикнете ја групната грижа со срце за езерата.
Чистите води се една од клучните цели на Обединетите Нации за одржлив развој. Како дел од Сава Осигурителна Групација, која има силни заложби за одржливост и општествена одговорност и оваа година продолжуваме активно да придонесуваме кон зачувување на природните ресурси и подобра иднина за сите.
Особено сме горди што веќе неколку години како пензиско друштво ја поддржуваме регатата „Заедно за иднината на езерото“, настан кој ја обединува заедницата околу важноста на чистата вода и заштитата на езерото. Со оваа иницијатива покажуваме дека грижата за животната средина е дел од нашата визија за одржлива иднина – за сегашните и идните генерации.
Неодамна прочитав интересен предлог за пензиска реформа поднесен од германскиот канцелар Фридрих Мерц до германскиот Бундестаг:
„Германија ќе плаќа 10 ЕУР месечно на секое дете кое се школува од 6 до 18 години.Овие средства ќе бидат уплаќани на посебни пензиски сметки и понатаму ќе се инвестираат. Средствата ќе бидат достапни и ќе се исплаќаат по навршување на возраст за пензионирање.“
Предлогот на германскиот канцелар е во насока на поддршка на германскиот пензиски систем базиран на интер-генерациска солидарност или „pay-as-you-go“ кој се соочува со идентичен проблем како и македонскиот пензиски систем – неповолна демографија и ниска стапка на фертилитет во земјата. Во услови кога имате воспоставено „pay-as-you-go“ пензиски систем и имате неповолна демографија, единствената против-игра е навремено да одвоите средства кои ќе се инвестираат долг период, а оплодените средства ќе бидат доволни за исплата на пензиите кои ќе доспеат во иднина – без да има неповолни пензиски реформи како намалување на тековните пензии, намалување на заменските стапки, зголемување на возраста за пензионирање и слично.
Со оглед дека ние во Македонија го имаме истиот голем проблем, исклучително мудро е како родители да обезбедиме светла финансиска иднина за своите деца со тоа што би ја ископирале оваа германска идеја.
Што конкретно би значел овој предлог за секој корисник – односно за секое дете кое ќе го добива придонесот?
Секој родител уплаќа за своето дете 10 ЕУР (615 МКД) на месечно ниво, откако детето ќе наполни 15 години;
Времетраење на уплата од 15 години
Во продолжение е претставен износот на сметката на вашето дете – на негова возраст за пензионирање со уплатена сума од 615 МКД за период од 15 години (возраст на дете од 15-30 години):
Износи во МКД
Вкупна уплатена сума, од родителот
110.700
Стапка на принос
4%
5%
6%
Акумулирана сума, 62 години – жена
516.326
759.734
1.115.642
Акумулирана сума, 64 години – маж
558.458
837.606
1.253.535
Акумулираната сума би зависела од остварениот принос на пензиските фондови и на пример со остварен принос од 5% би изнесувала околу 760 илјади МКД за жена и 838 илјади МКД за маж. Практично уплатениот износ за вашето дете е оплоден речиси x7 – за жена и x8 – за маж. За различни сценарија погледнете во табелата погоре или направете сопствено сценарио на Калкулаторот.
Постигнување на вакво ниво на принос е апсолутно остварливо со оглед на тоа што историскиот остварен годишен номинален принос на Отворениот доброволен пензиски фонд Сава пензија плус од основањето на фондот (2009 година) до 30.06.2025 година е ~5,8% годишно.
При тоа секако важно е да кажеме дека за остварување на тој принос пензиското друштво има и некои трошоци кои ги надоместува со наплата на надоместоци кои можете да ги видите на www.sava-penzisko.mk или на www.mapas.mk., каде исто така во секое време се објавени и најновите приноси.
Приносот на Вашата доброволна индивидуална сметка и/или професионална сметка е променлив и зависи од приносот на Вашиот доброволен пензиски фонд и од надоместоците наплатени од Вашето друштво кое управува со доброволниот пензиски фонд.
Во споредба со германската идеја каде почеток на уплата е возраст од 6 години, во македонската регулатива е предвидена минимална возраст од 15 години.Мудро законско решение би било намалување на минималната возраст за членство во доброволните пензиски фондови од 15 години – сегашно решение на 0 години.
Со донесување на ова законско решение ќе се постигнат две важни цели:
Ќе се зголеми свесноста и финансиската писменост на нашите граѓани за важноста на штедењето од мала возраст;
ќе се добие дополнително време за оплодување на средствата што значи дека висината на акумулираната сума на крај на периодот може да биде значително повисока од горенаведените износи
Сава пензиско друштво воведе нова, современа услуга – дигитално потпишување на договори за членство која овозможува полесен и побрз пристап до нашите фондови, без користење на хартија. Процесот е едноставен и безбеден: Потпишувањето се врши со сертифициран дигитален потпис Се одвива со лично присуство на агентот и членот, но без хартија. Може да се потпише од компјутер или мобилен телефон. Членот веднаш добива дигитално потпишан договор на својот е-маил, кој може трајно да го чува. Со оваа услуга, не само што го скратуваме времето за обработка, туку и придонесуваме за заштита на животната средина преку намалување на хартиената документација. Побарајте наш агент на 02/15500! Со Сава пензиско, иднината е сигурна – а сега и дигитална.
Пензискиот систем во Македонија се темели на три столба кои имаат клучна улога за постигнување на финансиска сигурност и задржување на животниот стандард по завршување на работниот век. Повеќестолбниот пензиски систем е широко прифатен низ светот, а неговото правилно разбирање е мошне важна основа при креирање на нашите цели и потреби во деновите на заслужена пензија, особено во услови на влошени демографски движења.
Прв пензиски столб: Задолжително јавно пензиско осигурување
Овој столб има генерациски солидарен карактер и е управуван од страна на Фондот за пензиско и инвалидско осигурување на Северна Македонија (ПИОСМ). Во него задолжително членуваат сите вработени лица кои преку придонеси го полнат буџетот на ПИОСМ, од кој пак се исплаќаат тековните пензии. Всушност првиот пензиски столб функционира на принципот (pay-as-you-go), што значи дека сегашните осигуреници плаќаат за исплата на пензиите на сегашните пензионери. Висината на пензијата од овој столб зависи од два фактори: од должината на работниот стаж и просекот на платите остварени во текот на целиот работен век. Првиот столб гарантира минимална пензија, и ги пропишува условите за остварување права од пензиското и инвалидското осигурување. Зад овој столб стои државата со своите финансиски капацитети, а неговата основна цел е да обезбеди социјална заштита во периодот на пензионирање.
Услови за остварување старосна пензија од првиот столб се возраст и минимален број години на работен стаж:
За мажи, минималната возраст е 64 години, додека за жени е 62 години.
Вториот услов е подеднаков за сите т.е. минимум 15 години платен работен стаж.
Втор пензиски столб: Задолжително капитално финансирано пензиско осигурување
Вториот столб претставува индивидуална пензиска заштеда, и во него членуваат сите осигуреници кои се родени после 01.01.1967 година, како и други осигуреници кои избрале да се приклучат на вториот столб во периодот на зачленување на крај на 2005 година. Акумулацијата на средства на индивидуалните пензиски сметки се постигнува со пренасочување кон приватните пензиски фондови на 6% од бруто платата на осигуреникот, како и преку приносот остварен од инвестирање. Средствата од вториот столб се сопственост на членовите, а висината на пензијата зависи од вредноста на уплатените придонеси, временскиот период на уплата и остварените приноси од инвестирање. Со пензиските фондови управуваат пензиски друштва со висок бонитет и експертиза во делот на инвестирањето, управување со ризиците, и грижа за членовите. Средствата се инвестираат според утврдени законски прописи, со што се обезбедува висока заштита на интересите на членовите и на нивните средства. Преку градење на портфолио од финансиски инструменти, овие фондови генерираат акумулација која овозможува посигурна пензиска иднина и задржување на животниот стандард. Овој столб го надополнува првиот пензиски столб, и има за цел да му овозможи на поединецот сам да си ја гради својата финансиска сигурност.
Постојат неколку можности за користење на средствата од вториот пензиски столб:
Остварување на старосна пензија:
доживотен непосреден ануитет;
програмирани повлекувања,
привремени програмирани повлекувања во комбинација со доживотен одложен ануитет.
Во случај на неисполнување на услови за старосна пензија поради стаж пократок од 15 години, членот може да избере и еднократна исплата на средствата по навршување на возраст од 65 години.
Семејна и инвалидска пензија: Во случај на остварување право на семејна пензија од членовите на семејството на починатиот осигуреник или утврдена трајна инвалидска пензија без контролен преглед од ФПИОСМ, семејството/членот има право да избере пензија од вториот столб – ако пресметаната пензија од вториот столб е повисока отколку пензијата од ФПИОСМ. Во случај кога пресметаната пензија од вториот столб е пониска отколку пензијата од ФПИОСМ, средствата се трансферираат кон ФПИОСМ кој понатаму ќе исплаќа семејна/инвалидска пензија.
Наследување: Доколку починатиот член нема членови на семејството со право на семејна пензија, средствата од сметката стануваат дел од оставинската маса и се наследуваат.
Третиот столб претставува доброволна уплата на средства во доброволен пензиски фонд. Членството во доброволните пензиски фондови е на доброволна основа, и има за цел да обезбеди поголема материјална сигурност на членот преку издвојување на дополнителни средства за пензија. Во него можат да членуваат и лица кои не се опфатени со задолжителното осигурување т.е. не се членови во првиот и вториот столб. Уплатата е флексибилна и по желба, а членството може да се оствари преку индивидуална пензиска сметка и/или преку пензиска шема договорена од страна на работодавачот со пензиското друштво. Всушност секој член може да има една индивидуална сметка, и една професионална сметка во доброволен пензиски фонд. Висината на пензијата од третиот столб зависи од висината на уплатените средства, периодот на уплата, и приносот остварен од инвестирање. Колку е поголема уплатата и подолг периодот, толку е поголем акумулираниот износ и приносот од инвестирање. Вложените средства се инвестираат според утврдени законски прописи, со што се обезбедува висока заштита на интересите на членовите и на нивните средства. Средствата се сопственост на членовите и можат најрано да се користат 10 години пред остварување право на старосна пензија (на 52 години за жени и 54 години за мажи). Улогата на третиот столб е да ги надополни првите два столба, обезбедувајќи повисока финансиска сигурност и повисок животен стандард во пензионерските години.
За користење на средствата од третиот столб може да се одбере еден од подолу наведените начини на исплата кој најдобро одговара на твоите потреби:
Еднократна или повеќекратна исплата: Повлекување на целиот износ одеднаш или на рати;
Пензиски ануитет: Доживотна месечна исплата од друштво за осигурување;
Програмирани повлекувања: Редовни месечни исплати директно од пензискиот фонд;
Комбинација од овие опции;
Наследување: Средствата од третиот столб се наследни и во случај на смрт тие стануваат дел од оставинската маса и се исплаќаат еднократно на законски утврдениот наследник/наследници.
Разбирањето на овие опции е важно за да ја планираме нашата финансиска иднина и да си обезбедиме посигурни пензионерски денови.
Сумирајќи ги погоре споменатите карактеристики на секој поединечен пензиски столб би можел да заклучам дека вака поставениот пензиски систем гарантира финансиска сигурност и стабилност, овозможувајќи диверзификација на финансиските приливи и намалување на зависноста од финансиската стабилност на државата и висината на пензијата исплатена само од првиот столб. Преку уплатите во вториот и третиот пензиски столб, граѓаните уште во текот на работниот век го трасираат патот кон финансиската независност и одржување на животниот стандард во годините на пензионирање. Тука би додал и дека резултатите се највидливи доколку сите три столба ги вклучиме во планирањето на нашата финансиска иднина, бидејќи секој си има свое значење во системот како целина.
На пензионирањето не треба да гледаме како на достигнување на одредена возраст и пасивно чекање да истече животната сила, туку како период кој нуди многу можности за постигнување на цели и остварување на желби за кои сме немале време или пак ни изгледале како невозможни. Во работниот век може да имаме финансии и енергија, но да немаме време за да си ги оствариме посакуваните желби. Да имаме хоби, но да немаме доволно време да го практикуваме. Кога тој недостаток повеќе не преставува ограничување и кога паметно сме ги испланирале финансиите и сме се придржувале барем на основни здрави навики, пензионерските денови и тоа како ќе претставуваат златни години исполнети со самодоверба и возбуда. Со внимателна грижа за нашата физичка и финансиска благосостојба, ние не само што се подготвуваме за пензионирање – туку се подготвуваме и да напредуваме.
Пензионирањето не е само крај на работниот век, тоа е ново поглавје од нашиот живот исполнето со многу можности. Но, за да уживаме во новата ера од нашиот живот мора уште сега, кога сме работоспособни и кога енергијата ни е на највисоко ниво, да водиме сметка за нашата физичка и финансиска благосостојба. Замислете имаме време на претек, но немаме енергија или здравје да уживаме во него. Преку здравите навики и паметното финансиско планирање си го отвораме патот кон динамичен и повисок животен стандард во пензионерските денови. Всушност се работи за градење одржливи навики што ќе ја задржат нашата агилност и отпорност.
Здрави навики за здрав и квалитетен живот
Во пошироката јавност можат да сретнат разни препораки за здрави навики кои го храната и одржуваат нашето тело и дух. Голем дел од нив веќе ни се познати, но поради нашиот динамичен живот со многубројни обврски често забораваме да ги практикуваме или не им обрнуваме внимание. Тука би ги издвоил следниве:
Хранете се квалитетно: Ова секако не е нешто ново, но она што го јадеме и те како има длабоко влијание на тоа како се чувствуваме. Исхраната богата со овошје, зеленчук, здрави протеини, интегрални житарки, се издвојува како посакувана храна која го одржува нашето тело во здрава кондиција и ни помага да ја задржиме енергијата на повисоко ниво. Секако треба да водиме сметка и за нашата хидратација, и колку што можете да избегнуваме преработена храна, храна богата со шеќери, газирани пијалаци, нездрави масти и разни засладувачи.
Физичка активност: Редовната физичка активност не е само за да изгледаме добро, туку и да се чувствуваме добро и да ја одржиме нашата виталност. Тоа не значи дека треба да правиме тешки физички вежби за да бидеме активни. Туку едноставно со комбинација од умерени аеробни активности како: брзо одење, пливање, планинарење или танцување, кои се одлични за физичка рамнотежа и флексибилност.
Вежби со умот: Одржувајте ги вашите когнитивни функции преку учење нови вештини, решавање на крстозбори, читање, ако можете пронајдете хоби кое истовремено ќе ве расположува и интелектуално ќе ве издигнува. Новата технологија, интернетот и разните електронски уред се наше секојдневие и не можеме да ги избегнеме, но за да го задржиме нашето ментално здравје пожелно е што е можно помалку да се изложуваме на нив.
Социјална поврзаност: Изолираноста може да биде значаен ризик по здравјето и нашето севкупно задоволство. Не треба да заборавиме дека социјалната поврзаност го збогатува нашиот живот и го подобрува нашето расположение. Треба да останеме социјално активни, да поминуваме повеќе време со семејството и пријателите, да учествуваме во заеднички настани во општеството, да си помагаме меѓу себе.
Редовна здравствени прегледи: Редовните прегледи и контроли се од витално значење за раното откривање и справување со било какви здравствени заболувања. Колку и да се чувствуваме здраво, проактивниот пристап може да нè заштити од многу наследни, но и не наследни болести кои имаат тенденција да се развиваат како старееме.
Управување со стресот: Ова е мошне тешка задача за сите нас. Иако препораките се едноставни, но нивната примена кога ќе се најдеме во стресна ситуација е навистина предизвикувачка и ретко придружена со самоконтрола. Медитацијата, вежби за длабоко дишење, поминување повеќе време во природа или занимавање со хобија што носат мир и радост се едни од често препорачаните техники и навики за ефикасно управување со стресот.
Ќе нагласам дека овие здрави навики не само што ќе ни овозможат да живееле подолго, туку би ни го подобриле квалитетот на нашиот живот особено во деновите на пензионирање. Годините треба да ги гледаме само како бројка, и да сфатиме дека никогаш не е предоцна да се прифатат здрави навики и да се направи значително подобрување на здравјето.
Преку соодветно финансиско планирање до стабилна и сигурна пензионерска иднина
Пензионирањето носи промена во приходот, и бара прилагодување на навиките на трошење и начинот на живот. Ова е често извор на вознемиреност за пензионерите. Затоа, за подобар и поквалитетен живот исполнет со благосостојба, нашата финансиска кондиција има клучна улога. Само преку проактивен и адекватен пристап во финансиското планирање можеме да стигнеме до повисок животен стандард, и да бидеме спокојни во пензионерските денови. Заминување во пензија во добра физичка кондиција, без финансиски средства за уживање може да биде фрустрирачко. Би напоменал дека финансиското планирање не претставува само штедење, туку е стратешко управување со средствата за да се обезбеди и одржи посакуваниот животен стил.
Како позначајните препораки и практики во финансиското планирање би ги издвоил следниве:
Со финансиско планирање на пензијата започнете што е можно порано: Колку порано почнеме со издвојување на средства за пензија, толку повеќе акумулацијата би била повисока и можноста за нивно оплодување. Дури и при мали, но редовни уплати средствата акумулирани на нашата сметка можат значително да се зголемат во текот на годините.
Дефинирајте ги животните потреби: Погледот на тоа што е повисок животен стандард не е ист за сите. За некого тоа е патување и посета на егзотични места, за други е поддршка на семејството или едноставно душевен мир, за трети е комбинација од двете или пак сосема друго како остварување на некое хоби или замислена желба. Преку јасно дефинирање на нашата животна цел, притоа ставена во некоја временска рамка не мотивира за поефикасно планирање на финансиите и преземање на конкретни чекори.
Успешно владеење со личните приходи и расходи: Ако правилно ги проектираме нашите приходи и водиме сметка за расходните потреба, ние создаваме простор за заштеди и можност удобно да трошиме. Во ова насока е и создавањето на одредена акумулација на средства за непредвидливи настани, која може да биде корисна во заштитата на нашите долгорочни цели од непредвидени шокови. Животот е непредвидлив пропратен со низа предизвици, и добро е кога се има средства на страна за апсорбирање на тие неочекувани трошоци.
Инвестирајте мудро: Инвестирањето не е штеден влог, тоа е многу повеќе од само издвојување на средства на штедна сметка и бара финансиско познавање и разбирање на ризиците. Преку инвестирање во различни финансиски инструменти ние вршиме диверзификација и балансирање на ризикот и го дефинираме потенцијалот за раст. За луѓето кои не се доволно упатено во ова најдобро е да се консултираат со финансиски советник при креирање на своето портфолио на финансиски инструменти во согласно со прифатливиот ризик.
Оптимизација на пензиските заштеди: Максимизирајте ги придонесите кон пензиските фондови во текот на вашиот работен век, и користете ги придобивките од повеќе столбниот пензиски систем. Нашиот пензиски систем ни нуди можност за дополнително издвојување на средства за пензија, со флексибилни уплати во доброволниот пензиски фонд во зависност од нашите потреби и можности. Овие средства ќе претставуваат значителна финансиска поддршка во деновите на пензионирање.
Осигурај го животниот труд: Сеопфатниот пристап на осигурување како што е: поседување на здравственото осигурување, животното осигурување и осигурувањето на имотот има важна улога во заштитата на нашата животна цел. Преку овој пристап ние ги заштитуваме и нашите најблиски од непредвидени штетни настани по нас или нашиот имот.
На крајот би додал дека финансиското планирање не е затворен документ кој не подлежи на промени, тука како животните потреби се менуваат така и животните цели еволуираат. Финансиското планирање е динамичен процес, и бара континуиран и систематски пристап за адекватно прилагодување на потребите и поставување на целите. За соодветно финансиско планирање корисна е помошта од финансискиот советник, но и преку користење на придобивките од нашиот повеќе столбен пензиски систем може да си обезбедиме стабилна пензионерска иднина и да го задржиме нашиот животен стандард.
Меѓународниот Ден на младите (1) се обележува секоја година на 12ти август со цел да се подигне свеста и да се привлече внимание кон тековните глобални проблеми со кои што се соочуваат младите. Овој ден е потсетник за важноста која што ја имаат младите во општеството и нивната улога во решавањето на значајни прашања, како што се одржливоста, климатски промени и родовата еднаквост.
Неоспорлив е фактот дека младите се двигател на промена, иновација и прогрес. Тие се најдинамичен сегмент од општеството чии идеи, ентузијазам и дух даваат значителен придонес кон иднината. Отсекогаш младите биле тие кои што се наоѓале на чело на движења кои што барале промена, еднаквост и правда.
Идејата за Меѓународен Ден на младите е најпрво претставена во 1991 година од млади кои што биле собрани во Виена за првата сесија на World Youth Forum/Светски Младински Форум, а почнува да се обележува во 2000 година и секоја година има различна тема за обработка која што се бира врз основа на најактуелните предизвици на кои што наидуваат младите, со цел да се нагласи нивната улога и потенцијал во решавање на истите.
Овогодинешната тема е Оспособување на младите за Одржлива средина (2), сè со цел да им се дадат потребните алатки, поддршка и можности да креираат подобра иднина за сите нас. Целта е да се потенцира значењето на формално и неформално образование со цел да се развие критично размислување, иновативност и подлабоко разбирање на глобалните проблеми со одржливоста. Ова е особено важно земајќи ја во предвид потребата од развивање на „зелени” вештини поврзани со обновливи извори на енергија, управување со отпад, одржливо земјоделство и технологија.
Младите денес се соочуваат со потешкотии во наоѓање работа, проблеми со ментално здравје, свет кој што постојано се менува и иднина што е несигурна. Како општествено одговорна компанија во рамките на Сава Осигурителна Групација, Сава пензиско друштво а.д. Скопје, секогаш стои позади своите млади вработени и нуди поддршка за нивно постојано дообучување и оспособување и постојано ја промовира праксата за одржливост кај вработените на повеќе начини. Еден од нив е иницијативата да се намалат производите за една употреба во секојдневното работење на компанијата, што е еден од елементите содржани во Стратегијата за одржлив развој на Сава Осигурителна Групација за 2023-2027 година (Sustainable development strategy of the Sava Insurance Group for 2023-2027) (3).
Овогодинешното обележување на денот служи како потсетник дека младите не само што се лидерите на сегашноста, туку се и они кои што ја имаат моќта да ја променат иднината. Одлуките кои што ги донесуваат и дејствата кои што ги превземаат денес, во голема мера влијаат врз квалитетот на живот од утре. Затоа ги повикуваме младите да инвестираат во својата иднина и во вештини кои што можат да придонесат кон финансиска независност и безгрижна старост. Еден од начините преку кој може да се изгради финансиската стабилност и независност е доброволното пензиско штедење, односно зачленување и редовно уплата во третиот столб на пензискиот систем на Р.С. Македонија. За повеќе информации и начините за зачленување, контактирајте ги претставниците на Сава пензиско друштво а.д. Скопје.
Меѓународниот ден на пријателството е прогласен од страна на Генералното собрание на Организацијата на Обединетите нации[1], со идеја дека пријателството меѓу луѓето, земјите, културите и поединците може да инспирира мировни напори и да гради мостови меѓу заедниците. Претставува уште еден потсетник на суштинските човечки вредности – солидарност, доверба, грижа, почит и меѓусебно разбирање.
Пријателството не само што ја збогатува нашата секојдневна комуникација, туку има и моќ да ги премости културните разлики, но и да изгради мостови на доверба. Во време на глобални предизвици, нестабилност и поделби, искреното пријателство е потсетник на човечноста што сите нè поврзува.
Како што вистинскиот и верен пријател стои до вас во сите животни фази, така и пензиското друштво е тука да ви биде сигурен партнер во пензионерските денови. Нашата визија е посветено работење и градење Друштво, кое е препознаено по грижата за своите членови, транспарентноста и високите морални вредности, како и по својата активна улога во одржливоста на пензискиот систем, човечката околина и општеството во целина. Нашата мисија е обезбедување на финансиска сигурност и одржлива иднина за нашите членови, нашите вработени, нашите партнери и нашите сопственици. Преку раст на вредноста на пензиските заштеди се стремиме да обезбедиме соодветна пензија за нашите членови. На вработените им овозможуваме професионален и личен развој, а на сопствениците соодветен поврат на капиталот. Преку одговорно работење ние креираме вредност за општеството. Повеќе на линкот: https://www.sava-penzisko.mk/mk-mk/company/mission-vission-values/
Во свет исполнет со брзина и промени, пријателството останува нешто трајно и вредно – вистински подарок што нè потсетува дека не сме сами, па така гласи и слоганот на Сава пензиско друштво (https://www.sava-penzisko.mk/) – „Во друштво на добри луѓе, никогаш не сте сами“. Затоа, искористете го денот за да се сетите на оние кои ви биле поддршка во тешки моменти и радост во убавите. Кажете им колку ги цените – не чекајте посебен повод за тоа, Ве повикуваме да се сетите на вашите пријатели, да им се заблагодарите и да ги потсетите колку ви значат. А ние, како ваш пензиски партнер, ќе продолжиме да бидеме тука за вас – како доверлив пријател што се грижи за вашата иднина. Повеќе за вашите пензиски заштеди може да проверите и преку мобилна апликација: https://www.sava-penzisko.mk/mk-mk/mobile-app/
Среќата е феномен на доживување на позитивни настани кои се надвор од нашата контрола. За одредени професии како за спортистите – среќата може да има високо значење дали на одреден меч ќе се постигне победа или пораз. Во оваа насока често може да се види како во одлучувачки моменти од спортската игра или при изведување на слободни фрлања во кошарката – спортистот изведува одреден ритуал со надеж да ја предизвика добрата среќа.
Постојат многу ретки примери на исклучителна среќа како примерот на Франо Селак кој бил професор по музичко образование во Хрватска и кој преживеал низа несреќи со смртни последици: Во 1962 година преживеал железничка несреќа во која загинале 17 патници, во 1963 година преживеал авионска несреќа во која загинале 19 патници, во 1966 година автобусот во кој се возел излетал од патот и паднал во река – загинале 4 патници. Покрај ова Франо доживеал и 4 сообраќајни несреќи и имал среќа да остане жив. Понатаму, во 2002 година на свои 73 години Франо освоил премија на лото во износ од околу 900 илјади евра. Ова e неверојатна приказна за исклучителна среќа која има минимална веројатност да се повтори.
Но, што е со сите нас останати кои имаме нормални професии и кои досега не сме имале исклучителна среќа како премија на лото? Дали постои начин да ја предизвикаме добрата среќа и да го промениме нашиот живот? Верувам дека единствен начин како можеме да ја предизвикаме добрата среќа е преку негување и практицирање на низа позитивни постапки:
Да бидеме про-активни, да одредиме јасни цели и да превземеме конкретни чекори во оваа насока;
Да бидеме подготвени да ја зграбиме шансата и да носиме одлуки со одмерен и прифатлив ризик;
Да бидеме позитивни личности, да веруваме дека сме среќни и да очекуваме да ни се случат позитивни работи;
Да негуваме блиски односи со нашите роднини, пријатели и колеги;
Да бидеме благодарни за она што го имаме денес.
Исто така верувам дека овие позитивни особини ги имаат и сите долгорочни штедачи вклучително и нашите членови во доброволниот пензиски фонд – Сава пензија плус. Со одредување на јасна цел каков стандард на живот посакувате да постигнете на повозрасни години и превземање на конкретен чекор во оваа насока со уплата во нашиот доброволен пензиски фонд, јас и моите колеги можеме да потврдиме од пракса дека повеќе од половина работа е завршена.
