Ве информираме дека во периодот од 01.05.2024–31.05.2024 година на сметката на Отворен задолжителен пензиски фонд Сава пензиски фонд, пристигнаа приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 90.275.851,00 денари и приливи од камати од инвестиции во странска државна обврзница во износ од 23.043,12 долари.
Во истиот период на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд, пристигнаа приливи од дивиденди во вкупен износ од 45.284,39 долари, 479.024,29 евраи 27.571.640 денари, од кои ги издвојуваме:
ЕУР 195.310,93од компанијата BMW GY
ЕУР 140.027,10 од компанијата SAN FP
ЕУР 143.686,26 од компанијата ALV GY
УСД 3.952,55 од компанијата APPLE INC.
МКД 7.152.080,00од Универзална инвестициона банка АД Скопје и
МКД 20.419.560,00 од АЛКАЛОИД АД СКОПЈЕ.
Во истиот период, на сметката на Отворен доброволен пензиски фонд Сава пензија плус, пристигнаа приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 2.789.083,00 денари,приливи од камати од инвестиции во странска државна обврзница во износ од 955,94 долари, приливи од дивиденди во вкупен износ од 1.048,77 долари и 19.332,39 евра и 2.769.936,00 денари.
од кои издвојуваме:
ЕУР 7.801,31од компанијата BMW GY
ЕУР 5.851,50 од компанијата SAN FP
ЕУР 5.679,58од компанијата ALV GY и
МКД 2.769.936,00од Универзална инвестициона банка АД Скопје
Овие приливи кои се резултат на инвестирањето на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови, им припаѓаат на членовите и на пензионираните членови на фондовите и влијаат на нивните пензиски заштеди.
Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk
Употреба на структурирани пораки во комуникацијата
Во претходниот текст за комуникациски вештини се запознавме со двата основни начини на размислување кај учесниците во тимот и можностите на одредување на кој од нив припаѓаат учесниците во нашиот тим.
Нареден чекор кој би можел да биде корисен во деловната комуникација, како и во приватната комуникација, е употребата на структурирани пораки.
Структурираната порака е фундаментална комуникациска техника за влијателна комуникација, каде пораката одговара на три поврзани прашања: ШТО + ЗОШТО + КАКО. Структурираната порака се користи за ефективна комуникација кога сакаме да ја пренесеме содржината од нашата порака во што е можно појасна, концизна и логичка форма.
Структурираните пораки можат да се користат на работното место во следните прилики:
пренесување на клучни и важни пораки,
во изразувањето позитивни и негативни повратни информации (анг: feedback) на колегите,
презентација на идеи, предлози, извештаи, резултати, нови правила и политики, процеси и процедури,
делегирање на задачи и поставување на цели на членовите на тимот,
објавување на промени во политиките, процедурите или насоките на компанијата,
за програми за обуки, работилници или семинари.
Во продолжение следат примери на комуникација со структурирани пораки:
Пример на директна комуникација со структурирана порака
Што: Го разгледував вашиот неодамнешен извештај. Забележав дека има грешки во податоците во извештајот како и податоци кои не беа пополнети.
Зошто: Ова може да резултира со неточни и недоволни податоци кои се поднесуваат до регулаторот.
Како: За да го поправиме ова, размислете за темелно разгледување на извештајот пред да го предадете и пополните ги сите податоци за извештајот.
Што уште (дополнителни прашања за разрешување на ситуацијата)?:
Како можеме да го подобриме вашиот процес на подготовка на извештаи? Дали е потребна помош од друг оддел во фирмата? До кога можеш да поднесеш извештај со точни и потполни податоци?
Пример на спроведување на план за изразувањето на негативен feedback
Што: Член на тимот не ги извршил работните задачи договорени со акциски план,
Зошто: Откако членот на тимот се согласил за акцискиот план, членот на тимот заклучил дека не го има потребното знаење и вештини за да го спроведе,
Како: Во отворен разговор, ќе ги одредиме вештините со кои членот на тимот е потребно да се стекне за да ги спроведе задачите. Откако ова ќе биде утврдено, ќе се разгледа дали друг член на тимот може да помогне околу овие вештини преку менторство или обука. Доколку е потребно, членот на тимот кој е потребно да го спроведе акцискиот план може да посетува надворешна обука. Откако ќе биде одреден начинот на кој членот на тимот ќе ги стекне потребните вештини, активно се следи процесот на неговата обука, како и примената на овие вештини за извршување на акцискиот план.
Како што е видливо и од примерите, комуникацијата со структурирани пораки претставува добро организиран и јасен метод на комуникација кој обезбедува информации на систематски начин. Примената на овој метод на комуникација ќе ви овозможи подобрување на комуникацијата со членовите на Вашиот тим.
Ефектите во деловната комуникација ќе биде многу поголеми доколку се истата се одвива во психолошки безбедна средина. Со оваа тема ќе се запознаеме во наредниот текст за комуникациски вештини.
Дали имате фиксен начин на размислување или начин на размислување насочен кон раст?
Со какви предизвици се соочувате на работното место и со работењето во тим? Дали понекогаш се прашувате дали применувате соодветен начин на комуникација со колегите? Како да постигнеме подобри резултати на работното место?
Сите ние понекогаш си ги поставуваме овие прашања. Работењето во тим има свои предности но понекогаш е тешко да се координираат различните темпераменти, навики и преференции. Една од причините може да биде и начинот на размислување (анг: mindset) на учесниците во тимот, односно дали имаат фиксен начин на размислување или начин на размислување насочен кон раст.
Tеоријата познава два типа вработени: fixed mindset и growth mindset. Импровизирано, но точно, првите велат “јас тоа не го знам, друг нека го направи”, вторите велат “ќе научам“.
Како да го утврдиме начинот на размислување на членовите во тимот и зошто тоа е важно?
Лицата со фиксен начин на размислување веруваат дека имаат одредени таленти, квалитети и особини кои се наследени и фиксни. Тие имаат тенденција да веруваат дека не постои начин да се надминат или да се издигнат над своите ограничувања преку учење, обуки или адаптирање.
За разлика од нив, лицата со начин на размислување насочен кон раст веруваат дека нивните најосновни способности можат да се развијат преку посветеност и напорна работа – мозокот и талентот се само почетна точка. Овој аспект креира љубов кон учењето и издржливост што е од суштинско значење за поголеми достигнувања.
Не е едноставно да се препознае дали личноста има фиксен начин на размислување или начин на размислување насочен кон раст. Исти лица може да се однесуваат различно зависно од ситуацијата, на што може да има влијание моменталното лично задоволство од организацијата, лични и приватни причини, соочувањето со согорување (анг: burnout) и сл.
Сепак, би можеле да ни послужат следните индикатори за идентификување на начинот на размислување на нашите соработници:
– Лицата со фиксен начин на размислување покажува поголем отпор да прифати нова задача. Најчесто причината е бидејќи мислат дека не се добри во спроведувањето на задачата. Од друга страна, лицата со начин на размислување насочен кон раст полесно прифаќаат нови задачи, во што препознаваат можност за лично усовршување,
– Лицата со фиксен начин на размислување не се склони кон промени, за разлика од лицата со начин на размислување насочен кон раст, кои полесно ги прифаќа промените,
– Лицата со начин на размислување насочен кон раст инвестира во само-подобрување, за разлика од лицата со фиксен начин на размислување кои генерално не покажуваат иницијатива за стручни обуки,
– Лицата со фиксен начин на размислување не толерираат критика. Од друга страна лицата со начин на размислување насочен кон раст сметаат дека критиката може да им помогне да се подобрат,
– Лицата со начин на размислување насочен кон раст се пофлексибилни и наоѓаат решенија на алтернативен начин,
– Лицата со начин на размислување насочен кон раст помалку се плашат од неуспех бидејќи повеќе се фокусирани кон разбирање на процесот. Постигнувањето на целта им е важно, но исто толку важен е и начинот на кој ќе се постигне целта.
Се надеваме дека овие индикатори ќе ви помогнат за да утврдите дали вашите соработници повеќе тежнеат кон едниот или другиот начин на размислување. Зошто тоа може да биде битно?
Доколку соработуваме со лице со фиксен начин на размислување потребно е да се утврдат причините зошто е тоа така, односно да се утврдат ситуациите кога се чувствуваат несигурни, какви се очекувањата што ги имаат од себе или очекувањата за нивното место во организацијата. На тој начин ќе бидеме во можност да им помогнеме да го надминат фиксниот начин на размислување преку конструктивен feedback и да ги ослободиме од притисокот од евентуален неуспех при спроведувањето на работните задачи. Потребно е да добијат признание за својот труд, да се цени нивниот напредок и да се наградат за нивните постигнувања и подобрувања.
Соработката со лица со начин на размислување насочен кон раст е полесна, бидејќи тие имаат тенденција да работат напорно и постојано сакаат да учат, со што самите целат кон високи резултати. Секако и кон овие лица е потребно да се однесуваме со разбирање и препознавање на постигнатите цели.
Она што е од исклучителна важност за двете групи на лица е за нив да се обезбеди психолошки безбедна средина во која ќе можат да го остварат својот реален потенцијал.
Комуникацијата со членовите во тимот може да се подобри со употреба на структурирани пораки која ќе биде презентирана во наредниот текст за употреба на вештини за подобрување на комуникација во работна средина.
Иако, како и секоја професија, сметководството е отворено подеднакво и за мажите и за жените, и истите можат да бидат подеднакво успешни во професијата сепак, за нас кои работиме во сметководствената професија, станува сè поочигледно дека оваа професија во нашата земја е доминантно женска.
Во сметководствените тимови на компаниите доминираат жени, на конференциите, советувањата или семинарите од областа на сметководство сè поретко меѓу учесниците можат да се сретнат мажи, а на огласите за вработување пријавените мажи се далеку помалкубројни во однос на пријавените жени.
Статистичките податоци во Соединетите американски држави покажуваат дека мнозинството на сметководители и ревизори, во периодот 2020-2023 се доминантно припаднички на понежниот пол, а мажите доминираат во повисоките раководни позиции.
Каква е состојбата во нашата земја?
Во Институтот на сметководители и овластени сметководители на РСМ, има регистрирано вкупно 7.637 овластени сметководители. Од нив 75% се жени, а 25% се мажи.
Ако нема родова предиспозиција за оваа професија, а нема, можеби одговорот на прашањето и објаснувањето на тенденциите за женска доминација во сметководството можат да се најдат во некои карактеристики и предиспозиции кои едно лице треба да ги има за да се занимава со оваа професија.
Сметководствената работа бара високо ниво на прецизност, аналитичност, многу трпение и ориентираност кон детали, бидејќи и најмалиот превид може да има големи последици, преточено во поговорката која ја има и нашиот народ ,,една нула, една кула’’. Пропуст на една бројка од најмало невнимание, може да има домино ефект на билансите, одлуките кои се носат врз основа на истите, како и деловните планови кои се прават за во иднина. Затоа е многу важно на кого ќе му биде доверена сметководствената работа во една компанија и дали лицето кое ја извршува ги има посакуваните карактеристики на еден добар сметководител.
Организираност Обработката на многу бројки, документи и податоци бара сериозна дневна организација и организациски вештини. Добрата организација овозможува и ефикасност при пронаоѓање на некоја информација која менаџментот/клиентот ја бара во моментот. За да се одговори брзо и точно, мора да се брзо да се размислува и ефикасно да се истражува.
Педантност Во морето на бројки и податоци, важно е да постои педантност во записи, подлоги, пресметки и документација. Секој запис и секоја бројка треба да биде поткрепена и за истото да се чува доказ. Педантноста овозможува и полесно снаоѓање кога треба да се обезбеди документ или податок.
Ориентација кон детали и ажурност Бројките мора да бидат точни вистинити, бидејќи се значајни инпути во носењето на одлуки. Во бизнисот важи ,,garbage in, garbage out’’, што во секојдневието на сметководителите и менаџерите/клиентите често може да се слушне, укажувајќи токму на оваа значајност. За да се обезбеди добар податок, сметководителот мора да биде ажурен и со должно внимание да обработува податоци, и тоа да биде нешто што природно му доаѓа, а не нешто на кое треба постојано да биде потсетуван.
Доверливост Информациите со кои работат сметководителите и до кои имаат пристап се доверливи информации, затоа е важно сметководителите да бидат луѓе од доверба, професионални и да ги држат доверливите информации за себе.
Ориентираност кон бизнисот Иако може да кажеме дека книжењето е секаде исто, дебит и кредит во секоја компанија исто се користи, сепак сметководство во една дејност се разликува од сметководство во некоја друга дејност. Треба добро да се познава дејноста, односно бизнисот, за да можат да се применуваат сметководствените стандарди важни за тој бизнис, за да може да се советува менаџментот и да се носат добри одлуки врз основа на бројките.
Одговорност Сметководителите мора да бидат луѓе од доверба и мора да бидат одговорни луѓе, бидејќи управуваат со парите.
Тимски играчи Сметководството е функција на поддршка на сите организациони единици во една компанија. Во сметководство се носат документи, од сметководство се бараат податоци. Со право се вели дека тоа е крвотокот на компанијата, бидејќи сè се слева таму, а сметководствените канцеларии се многу често посетувани од вработените. Ако е потребна некоја информација, сигурно во сметководство ја имаат. Тоа бара од сметководителите способност да работат со различни карактери на луѓе и да бидат љубезни со сите одговарајќи на нивните различни потреби.
Етичност Интегритет и чесност, морално однесување и почитување на прописите. Сметководителот треба овие карактеристики да ги има во приватниот живот и да ги рефлектира и во професионалниот. Тоа овозможува да им се верува на сметководителите.
Почитување на рокови и став кон роковите Сметководителите се програмирани да почитуваат рокови, бидејќи скоро секој ден е врзан со некој рок. Рок за книжење, рок за известување, рок за плаќање…добро управување со роковите го намалува нивото на стрес кој секој рок го носи, поврзан со стравот и ризикот да не заврши обврската во зададениот рок.
Откако ги напишав карактеристиките кои треба да ги поседуваат сметководителите, не можам да си земам за право да кажам дека овие карактеристики се помалку или повеќе развиени и застапени кај жените, отколку кај мажите и дека овие карактеристики го прават влезот во сметководствената професија полесен за жените. Некој можеби ќе каже дека трпеливоста или организираноста е поразвиена кај жените, друг можеби ќе го најде одговорот во аналитичноста, а трет пак може да заклучи дека професијата е ,,монотона’’ по вкусот на мажите. Можеби постојат други мотиви кои ги привлекуваат жените во професијата, како стабилност или полесна достапност на позиции во оваа професија или се работи едноставно само за случајност да се најдеме во овие води.
Ве информираме дека во периодот од 01.04.2024–30.04.2024 година на сметката на Отворен задолжителен пензиски фонд Сава пензиски фонд, пристигнаа приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 149.812.352,00 денари и приливи од камати од инвестиции во странска државна обврзница во износ од 33.495,00 долари.
Во истиот период на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд, пристигнаа приливи од дивиденди во вкупен износ од 64.664,03 долари,109.611,94 евра и 83.935,80 швајцарски франци, од кои ги издвојуваме:
УСД 40.906,07од инвестицискиот фонд ISHARES IBOXX INVESTMENT GRADE CORPORATE BOND ETF;
Овие приливи кои се резултат на инвестирањето на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови, им припаѓаат на членовите и на пензионираните членови на фондовите и влијаат на нивните пензиски заштеди.
Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk
Eкономската сигурност e важен дел за подобрување на индивидуалната благосостојба во пензионерските денови, па оттука важни се и вашите заштеди за да постигнете економска сигурност. Вашите заштеди во вториот пензиски столб се ваша лична сопственост.
Светските практики покажуваат дека во земји со неповолни демографски трендови, од особено значење за одржливоста на пензиските системи е токму постоењето на повеќестолбни пензиски системи. Демографските податоци во нашата земја покажуваат дека одржливоста на едностолбениот систем (постоење само на Фондот на ПИОСМ) е на незадоволително ниво, па поради тоа постоењето на повеќестолбен систем, каде се вклучени задолжителнитепензиски фондови е од големо значење за идните пензионери, кои тековно се членови и во вториот столб. Капитално финансираното пензиско осигурување се разликува од системот на генерациска солидарност (постоење само на Фондот на ПИОСМ), во однос на евидентирањето на уплатените придонеси и утврдувањето и исплатата на пензијата.
Пензиските друштва кои ги управуваат задолжителните пензиски фондови се транспарентни, па оттука, секој поединец има своја сопствена индивидуална сметка на која се евидентираат уплатените придонеси, и во секое време може да направи увид колку средства се акумулирани. На пример, доколку поединецот е член во Сава пензиски фонд и/или Сава пензија плус, ова може да го направи преку апликацијата Sava penzisko plan. Парите од вториот столб се евидентирани на индивидуални сметки на членовите и тоа претставува нивна инвестиција и пензија за во иднина, односно придонесува за зголемување на нивната пензија од прв столб. Акумулираните придонеси се инвестираат, додека приносот од инвестициите намален за трошоците на работење на системот се додава на средствата акумулирани на индивидуалните сметки на секој подинец. На овој начин се обезбедува поврзаност помеѓу средствата акумулирани на индивидуалните сметки и идните пензии што ќе ги остваруваат лицата вклучени во вториот столб. Треба да се земе предвид дека приносот се остварува за долг временски период, што е и големата предност на пензиските фондови во однос на останатите институционални инвеститори, односно одлуките се носат единствено врз база на долгорочните перспективи. Пензиските фондови со кои управува Сава пензиско друштво немаат висок ризичен профил и средствата во пензиските фондови имаат високо ниво на сигурност и безбедност. Во однос на инвестирањето на средствата, постои законска рамка во која е регулирано функционирањето на приватните пензиски фондови со цел намалување на ризичноста, пред се поради социјалните аспекти на овие фондови и која што поставува ограничувања во однос на видот и ризичноста на инструментите. Може да истакнеме дека постои потреба од унапредување на законската рамка во делот на инвестиционите ограничувања кои приватните пензиски фондови ги имаат во насока на поголеми можности за управување со ризиците, но истовремено и поголема диверзификација на портфолијата на приватните пензиски фондови преку можност за инвестирање на одреден процент од средствата во недвижности, инфраструктура, берзански стоки и други алтернативни инвестиции, следејќи го примерот на голем број развиени пензиски системи низ светот.
На веб страната на Сава пензиско друштво а.д. Скопје може да се најдат дополнителни информации за управувањето со задолжителниот и доброволниот пензиски фонд.
Доверба – именка од женски род што значи верба, сигурност, увереност во искреноста, чесноста, добронамерноста и способностите на некого.
Но, како да ја изградиме или стекнеме довербата? Дали, само ако работам многу колегите ќе имаат доверба во мене? Дали почитувањето е еднакво на довербата? Ова се само дел од многуте прашања кои една личност може да си ги постави сам на себе во потрага по вистинскиот одговор.
На почетокот да разграничиме дека, да имаш доверба во некој или да почитуваш некого се два различни поими. Кога станува збор за компанија, вработените најчесто ги почитуваат своите колеги и претпоставени. Почитувањето на тимот не секогаш резултира со доверба во реалниот деловен свет. Луѓето во своите компании меѓусебно се почитуваат и спроведувајќи ги редовните работни задачи ги остваруваат зацртаните цели на таа компанија.
Кога станува збор за довербата, тука веќе зборуваме за нешто што е поголемо и поинтимно. Како да дојдеме до моментот, колегите да ни веруваат во процесот на работење?
Прво, насила не се постигнува ништо. Довербата е процес кој трае, се гради и се стекнува.
Ако сте на висока позиција во една компанија дали некогаш сте си го поставиле прашањето: Дали и колку моите колеги ми веруваат? Одговорот ќе го добиете на едноставен начин. Земете лист хартија и запишете ги имињата на сите на кои во изминатиот месец им подадовте „рака за помош“, им кажавте убав збор, им бевте поддршка во процесот на реализација на активностите. Потрудете се да се присетите на сите добри работи кои ги направивте за нив.
Ако кругот на колеги кои се наоѓаат на оваа листа е разновиден и е долг, тогаш можете да бидете спокојни бидејќи колегите ја имаат вашата доверба. Но, ако листата на имиња е кратка и ако во нив се повторуваат имиња на најблиски соработници или колеги од вашиот сектор, тогаш можеби е време да почнете да работите на себе. Вас колегите ве почитуваат поради позицијата што ја имате во моментот, но за жал поголемиот дел не ви верува.
Исто е и со оние што немаат висока работна позиција во компанијата. И најчесто луѓето што не се обременети со функцијата раководител, директор, член на Управен одбор, имаат поголема доверба кај своите колеги.
Вториот начин за да го проверите ова е тимската работа. Разгледајте еден ваш работен ден и направете анализа на работните задачи. Колку активности сте делегирале или префрлиле на вашиот колега, а колку сте ги сработиле заедно? Дали во текот на денот му понудивте помош на колегата во некој дел од неговата работа или дополнително му префрливте уште задачи?
Луѓето што се свесни за кратките рокови, обемот на работа и интензитетот да се заврши еден процес, секогаш ќе имаат поголема доверба кај своите колеги, бидејќи тие се подготвени да пружат помош, подготвени се „да му се најдат“ на својот колега кога има краток рок или поголем обем на работа.
И третиот начин е самокритичноста. Доколку сте свесни за одредени пропусти во тековното работење ваше или на секторот (ако сте на позиција) и имате доблест да ја признаете грешката, а да не барате виновник во некој друг, тогаш со сигурност вашите колеги ќе чувствуваат дека вие сте личноста со која сакаат да работат и на која можат да и веруваат.
Животот е релативно краток период во кој луѓето како социјални битија треба да бидат насочени кон градење на искрени, отворени и стабилни врски со своите колеги. Затоа, опуштете се од притисокот кој понекогаш самите си го наметнувате. Бидете природни и бидете искрени со сите. Градете позитивен имиџ што ќе биде потврден од вашите колеги, затоа што сè што е вештачко и наметнато брзо излегува на површина. Искрениот однос заснован на меѓусебна почит и доверба помеѓу колегите може значајно да придонесе за работниот амбиент зголемувајќи го задоволството на сите и поттикнувајќи ја продуктивноста и ефикасноста во работењето.
Ве информираме дека во периодот од 01.02.2024–29.02.2024 година на сметката на Отворен задолжителен пензиски фонд Сава пензиски фонд, пристигнаа приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 76.419.118,00 денари и приливи од камати од инвестиции во странска државна обврзница во износ од 85.951,25 долари.
Во истиот период на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд, пристигнаа приливи од дивиденди во вкупен износ од 55.140,33 доларии 98.762,56 евра, од кои ги издвојуваме:
УСД 3.368.40 од компанијата APPLE INC.;
УСД 13.068,92од компанијата VERIZON COMMUNICATIONS INC.;
ЕУР 98.762,56 од компанијата SIEMENS AG;
УСД 38.703,01од инвестицискиот фонд ISHARES IBOXX INVESTMENT GRADE CORPORATE BOND ETF;
УСД 855,23од инвестицискиот фонд ISHARES IBOXX INVESTMENT GRADE CORPORATE BOND ETF;
Овие приливи кои се резултат на инвестирањето на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови, им припаѓаат на членовите и на пензионираните членови на фондовите и влијаат на нивните пензиски заштеди.
Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk
Демографските фактори како стареењето на населението, забавувањето на економскиот раст и затегнатите владини буџети на крајот на изминатиот век доведоа до раст на трошоците за пензии и пад на ресурсите со кои владите ги финансираат пензиските обврски. На ваквите промени се одговара на различни начини. Промени во стапките на придонеси, промени во возраста на пензионирање, понатаму структурни промени и воведување на приватно-управувани пензиски фондови, односно повеќестолбен пензиски систем. Голем број земји во светот пристапија кон реформи на своите пензиски системи и процеси чија цел е да одговорат на предизвиците и да осигураат одржливост на самите системи.
Неодржливата состојба во пензискиот систем во првата декада по осамостојувањето на нашата земја била причина за реформа на пензискиот систем и стапување на сила на повеќестолбен пензиски систем. Така, Р. С. Македонија започна реформа на пензискиот систем иницирана во 1997 година со проект на Министерството за труд и социјална политика. Во 2002 година, македонскиот парламент донесе Закон за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување. Реформата вклучуваше воведување на втор и трет столб, односно приватно капитално-финансирано пензиско осигурување. Така, веќе во 2005 година започнаа со работа Друштвата за управување со пензиски фондови.
Демографските трендови, тековните состојби на пазарот на труд и во економијата, како и промените во стапките на придонес за пензиско осигурување во минатото се доминантни фактори кои имаат влијание врз одржливоста на пензискиот систем.
Демографските трендови во Р. С. Македонија се неповолни. Просечната возраст на населението се зголемува, додека стапката на фертилитет е под просекот на европските земји. Коефициентот на старосна зависност бележи влошување. Индексот на стареење кој се смета за еден од најдобрите показатели за староста на популацијата според пописот од 2021 година, бележи вредност повисока од 100 што подразбира поголемо учество на лицата од 65 и повеќе години во вкупното население во споредба со лицата до 14 години. Демографскиот проблем во Р.С. Македонија е значаен ризик фактор за одржливоста на пензискиот систем.
Неповолните економски состојби влијаат негативно на пазарот на труд. Состојбите на пазарот на труд во земјава прикажуваат сè уште релативно висока стапка на невработеност, особено кај помладата популација, што не оди во прилог на обезбедувањето на одржливост на пензискиот систем. Покрај високата невработеност, пазарот на труд се соочува и со недостиг на квалификувана работна сила, особено во одредени сектори. Политиките со цел зголемување на вработеноста, а со тоа и зголемување на уплата на придонеси се аспект кој е од голема важност во обезбедувањето долгорочна одржливост на пензискиот систем. Сепак, овој аспект, без координирани политики за подобрување кај останатите аспекти, не може да придонесе за целосна одржливост на пензискиот систем.
Во однос на функционирањето на Фондот за пензиско и инвалидско осигурување на Р.С. Македонија (ФПИОСМ), неговото ефикасно функционирање е загрозено доколку нема дотации од Буџетот на Р. С. Македонија. Во 2022 година, Фондот за пензиско и инвалидско осигурување на Македонија, покривал 33,6% од своите вкупни расходи со средства од Буџетот. Овие средства претставуваат 3,4% од БДП.
Вториот столб започна да функционира во 2006 година. Капитално финансираното пензиско осигурување се разликува од системот на генерациска солидарност во однос на третманот и евиденцијата на уплатените придонеси и во однос на утврдување и исплатата на пензијата. Во ваквиот модел, секој член има сопствена сметка на која се евидентираат неговите уплатени придонеси. Овие средства се акумулираат и понатаму се инвестираат, а приносот од инвестициите намален за трошоците на работење на системот, се додава на средствата акумулирани на сметките. На овој начин се обезбедува поврзаност помеѓу средствата акумулирани на индивидуалните сметки и идните пензии што ќе ги остваруваат лицата вклучени во капитално финансираното пензиско осигурување.
Приносот кој приватните пензиски фондови во Р. С. Македонија го остваруваат е на задоволително ниво. Според податоците објавени од страна на Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување МАПАС, , од почетокот на функционирање на фондовите, заклучно со 31.12.2023 кај задолжителните фондови бил остварен просечен номинален годишен принос од 5,23%, додека кај доброволните фондови бил остварен просечен номинален годишен принос од 5,47%. Солидните приноси не значат и екстремна ризичност. Напротив, доколку ја погледнеме структурата на средствата на приватните пензиски фондови, односно ризичниот профил на пензиските фондови ќе забележиме дека фондовите се одликуваат со средна ризичност, односно учеството на вложувања во ризични инструменти се движи во рамки од 20% – 50% од вкупните средства.
Законската рамка во која е регулирано функционирањето на приватните пензиски фондови со цел намалување на ризичноста, пред се поради социјалните аспекти на овие фондови, поставува ограничувања во однос на видот и ризичноста на инструментите. Сепак, треба да се истакне дека постои потреба од унапредување на законската рамка во делот на инвестиционите ограничувања кои приватните пензиски фондови ги имаат во насока на поголеми можности за управување со ризиците како и за поголема диверзификација на портфолијата на приватните пензиски фондови преку можност за инвестирање на одреден процент од средствата во недвижности, инфраструктура, берзански стоки и други алтернативни инвестиции следејќи го примерот на голем број развиени пензиски системи низ светот.
Во однос на идните перспективи во капитално финансираното пензиско осигурување, воведувањето на мултифондови е концепт кој е применет во голем број земји. Мултифондовите подразбираат создавање на повеќе портфолија со различна ризичност при што осигурениците самите ќе имаат избор каде да се вложат нивните средства. Генерално во фондовите со поголема ризичност е препорачливо да се инвестираат средствата на помладите членови, додека средствата на постарите членови препорачливо е да се инвестираат во поконзервативни фондови, поради приближувањето на времето до пензионирање.
За време на изминатите декади е направен голем прогрес во спроведувањето на реформите во пензискиот систем во Република Северна Македонија. Но сè уште остануваат многу предизвици кои треба да бидат решени. Неповолноста на демографските трендови продолжува, а обврските за пензии на државата сè уште се високи.
Дел од предложените решенија за надминување на неповолните состојби вклучуваат:
Преквалификација на дел од работната сила во земјата со цел намалување на невработеноста и надополнување на недостигот од работна сила во одредени сектори. на пазарот на труд;
Потреба од увоз на работна сила од странство (поради недостиг на работници во одредени дејности каде што има недостиг на работна сила). Оваа мерка вклучува либерализација на пазарот на труд и зголемување на квотите за странските работници;
Етапно зголемување на вкупната стапка на придонес за пензиско осигурување;
Постепено зголемување на стапката на придонес во вториот столб;
Финансирање на трансферите од Буџетот на Република Северна Македонија кон Фонд на ПИОСМ со индиректни даноци (или со воведување на нови акцизи, пример: акциза на производи кои имаат штетни ефекти врз здравјето на луѓето, како што се производи кои содржат сода, производи кои содржат големи количини шеќер и сл.);
Зајакнување на III столб со колективни договори преку преговарање со синдикати и државата (вклучување на вработените во приватниот сектор во трет столб и издвојување на процент како придонес во ППШ, по примерот на К-15).
Следењето на состојбите и континуираното унапредување на пензискиот систем во Република Северна Македонија во насока на одржливост се неопходност. Одржувањето на стабилноста на пензискиот систем е главна цел на реформите кои се спроведуваат и креирањето на идни решенија и препораки секогаш треба да биде во насока на креирање одржлив и стабилен пензиски систем.
Ве информираме дека во периодот од 01.01.2024–31.01.2024 година на сметката на Отворен задолжителен пензиски фонд Сава пензиски фонд, пристигнаа приливи од камати од инвестиции во домашни државни обврзници, во износ од 109.918.371,00 денари,прилив од камата од инвестиции во домашни обврзници издадени од банки во износ од 1.144.382,00 денари и приливи од камати од инвестиции во странска корпоративна обврзница во износ од 207.000,00 евра.
Во истиот период на сметката на Сава пензиски фонд, Отворен задолжителен пензиски фонд, пристигнаа приливи од дивиденди во вкупен износ од 66.486,88 долари и 9.650,00 евра, од кои ги издвојуваме:
УСД 21.692,05 од компанијата JP MORGAN CHASE & CO.;
УСД 27.905,22 од инвестицискиот фонд GLOBAL X AUTONOMOUS&ELEC-ETF, управуван од MIRAE ASSET SECURITIES CO LTD;
УСД 16.889,61 од инвестицискиот фонд GLOBAL X VIDEO GAMES & ESPORT, управуван од MIRAE ASSET SECURITIES CO LTD.
УСД 879,79 од од компанијата JP MORGAN CHASE & CO;
Овие приливи кои се резултат на инвестирањето на пензиските заштеди акумулирани во пензиските фондови, им припаѓаат на членовите и на пензионираните членови на фондовите и влијаат на нивните пензиски заштеди.
Супервизор на капитално финансирано пензиско осигурување е Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) (02) 3224 229, www.mapas.mk
